A ciencia non é cousa de mulleres?

O Boletín de Farmacovixilancia de Galiza, dependente da Subdirección Xeral de Farmacia, publicaba, no seu número 1 de 2022 un informe sobre os Acontecementos adversos notificados en Galiza en relación coa vacina da Covid-19. Respecto de problemas menstruais, a publicación computaba no noso país, a esa altura, tan só 236 notificacións, o 10,59% graves, e sinalaba que os acontecementos adversos notificados con máis frecuencia foron: sangrado menstrual intenso (54), trastorno menstrual (51), menstruación irregular (41) e dismenorrea (39), nun 62,7% dos casos en mulleres de entre os 30 e os 49 anos. A cifra é certamente baixa cando foi un tema comentado nos máis diversos grupos de mulleres até a saciedade polas dores, malestar, aumento de fluxo ou desarranxos que dicían sufrir despois de poñer a vacina. Cómpre ante isto, non esquecer o silencio aterrador que, sobre un proceso fisiolóxico normal como a menstruación, segue habendo a consecuencia de séculos de educación xudeu-cristiá. Mais tamén a interiorización de que esas dores e desarranxos deben aturarse en silencio como parte da penitencia que nos toca sufrir por ser mulleres. Por iso, poucas acoden á Atención Primaria a contar polo que están pasando, presupoñendo que non se lles vai facer caso, como así adoita ocorrer, e só o notifican como resposta a unha pregunta directa e con motivo dun estudo. Cambios menstruais Tal é así que, ou ben as galegas estamos feitas doutra pasta, ou se os nosos corpos responden como o do resto das mulleres do mundo, as cifras en Galiza terían que ser ben outras. Ese mesmo informe apuntaba os estudos realizados en Noruega e nos Estados Unidos, xunto os realizados en Italia e Oriente Medio e Norte de África. Respecto destes últimos recollía a constatación de irregularidades en máis dun 50% das mulleres. Do mesmo xeito, nun artigo publicado na web da Estratexia Covid do Goberno español en 2021, con motivo do inicio dunha investigación en Granada para establecer a posíbel relación entra a vacina e os cambios menstruais afirmábase, como resultado dunha enquisa preliminar realizada entre 14.000 mulleres, que "sete de cada dez" dicían ter presentado cambios na regra tras a vacinación. Sendo maioría nas universidades galegas, as mulleres só representan 27% do alumnado en Enxeñería e Arquitectura e son aínda menos catedráticas en Investigación, Tecnoloxía e Innovación Xunto a este, o 11 de xullo de 2022 Science Advance facía públicos os resultados dunha investigación a cargo de cinco científicas de Illinois dos que se tira que o 42% das persoas con ciclos menstruais regulares sangraron máis do normal, e de entre as que normalmente non menstrúan, o 71% das que tomaban anticonceptivos reversíbeis de acción prolongada, o 39% das que tomaban hormonas de afirmación de xénero e o 66% das posmenopáusicas informaron de sangrado intermenstrual. Mulleres na ciencia No artigo, as propias investigadoras lembran que cando as mulleres en todo o mundo comezaron a dar conta dos cambios nas súas menstruacións "médicos e expertos en saúde pública apresuráronse a dicir que non había 'ningún mecanismo biolóxico' ou 'ningún dato' que apoiara unha relación entre a administración da vacina e os cambios menstruais". Este estudo estadounidense, que proba o contrario, foi realizado entre 35.572 persoas enquisadas que só se identificaban como mulleres e 3.557 de xénero diverso, preto de 40.000, pois, entre os 18 e os 80 anos. Resulta rechamante, con todo, que os estudos realizados respecto desta cuestión estean liderados por investigadoras. Non porque sexan mulleres, senón porque teñan que ser mulleres para preocuparse por investigar un tema coma este. Isto explica o nesgo de moitas das investigacións científicas e a falla de perspectiva de xénero. Isto e a baixísima porcentaxe de mulleres en investigación e ciencia. Sendo maioría nas universidades galegas, as mulleres só representan, por exemplo, o 27% do alumnado en Enxeñería e Arquitectura e aínda menos, só o 22%, son catedráticas en Investigación, Tecnoloxía e Innovación, segundo os datos da Unidade M+C, muller e ciencia de Galiza. Enténdese así, como explican as investigadoras do estudo publicado en Science Advance, que "a menstruación rara vez se considere unha variable durante os ensaios de vacinas" e que acaben concluíndo que "as lagoas no coñecemento de como os ciclos menstruais responden aos factores estresantes inflamatorios e inmunolóxicos agudos e crónicos poden entenderse como unha forma de ignorancia, que se produce e reproduce en función de decisións estruturais, culturais e políticas". Por iso son imprescindíbeis mulleres en investigación e en ciencia e novos protocolos con perspectiva de xénero. Porque o resto é, efectivamente, ignorancia.