Venezuela. O que non contan

En Venezuela, desde a aprobación da Constitución de 1999, o Poder Electoral, é un dos cinco poderes autónomos (co mesmo rango e independencia que o Executivo, Lexislativo ou Xudicial). Iso non acontece no Estado español nin en ningún Estado europeo. Trátase dun elemento que, en termos democráticos, non é menor. Confírelle, a quen ten que organizar unhas eleccións, unha independencia e uns recursos que imposibilitan a inxerencia ou instrumentalización doutros poderes. Este Poder Electoral ten no Consello Nacional Electoral (CNE) a súa máxima instancia. É o órgano encargado de velar por unhas eleccións con todas as garantías democráticas e, para iso, conta cunha importante achega tecnolóxica. Para poder votar en Venezuela é imprescindíbel unha autentificación biométrica a través da pegada dixital. Isto permite a correcta identificación da electora ou elector e garante o principio democrático de "unha persoa un voto". Tras iso, a presidencia activa a máquina de votación electrónica e o elector ou electora pode votar a través dunha pantalla dixital que emite un comprobante de voto en papel que lle permite comprobar que o marcado na pantalla táctil se corresponde co realmente votado. Posteriormente, o elector ou electora, deposita ese comprobante dobrado nunha urna precintada, o que posibilita poder comprobar, posteriormente, que o resultado da máquina coincide coas papeletas depositadas nas urnas mediante un proceso público de "Verificación Cidadá" aplicado nun mínimo do 54,5% do total das urnas. Finalmente, o elector certifica coa súa sinatura e a pegada dun dedo con tinta no "Caderno de Votación" que xa exerceu o seu dereito ao voto. Así mesmo, o CNE controla, con até 16 tipos de auditorías diferentes, todas as fases do proceso electoral, e máis de 400 persoas estranxeiras tivemos a posibilidade de participar no proceso como observadoras, veedoras e acompañantes internacionais. Desde a ONU á Misión Electoral da Unión Europea, pasando por múltiples entidades e institucións especializadas como o Centro Carter dos Estados Unidos entre outros. Ademais, todos os partidos políticos puideron contar con acompañantes internacionais para lle facer seguimento ao proceso electoral. É moi difícil rebater, con datos e feitos obxectivos, que o venezolano non sexa un sistema electoral confiábel, seguro e de gran capacidade técnica Por todos estes motivos, é moi difícil rebater, con datos e feitos obxectivos, que o venezolano non sexa un sistema electoral confiábel, seguro e de gran capacidade técnica. Tiven a oportunidade de comprobalo in situ, visitando, en calidade de veedor internacional, oito colexios electorais de diferentes municipios do fermosísimo Estado de Falcón. En todas as mesas que visitei (máis de trinta), había "testemuñas" (interventoras) da oposición. Pregunteille a todos como ía transcorrendo a xornada. A resposta foi unánime: con total normalidade e moi tranquila. Pola contra, existe un relato xa precociñado desde os principais think tanks e servizos de intelixencia e propaganda norteamericanos, posteriormente difundido polos grupos de comunicación máis importantes do planeta, a respecto de que Venezuela é unha ditadura. Porén, parece difícil poder cualificar de ditadura un país que realizou 29 eleccións nos últimos 22 anos, no que neste último proceso participaron 34 partidos de ámbito nacional con 70.244 candidatas para cubrir 3.082 postos e fixérono con todas as garantías democráticas antes mencionadas. O venezolano é un sistema electoral altamente garantista. Como mínimo, á altura das consideradas democracias máis avanzadas do planeta. Porén, a democracia venezolana non se reduce a iso. Existe unha concepción da democracia que vai alén de votar cada catro anos. Trátase dunha concepción moito máis axustada ao significado etimolóxico da palabra, ao concepto xenuíno de poder popular. Concíbese o exercicio do poder como un poder realmente emancipador, que se lle devolve ao pobo, non nun plano abstracto ou retórico, senón dun modo concreto e palpábel: desde as Comunas até as células de organización popular, onde se expresa a democracia participativa e protagónica. Unha redistribución do poder que entronca coa esencia mesma da democracia, non coas democracias neoliberais, pero si coa democracia. A importancia destas eleccións Este foi un macro proceso electoral no que se escolleron 23 gobernadoras, 253 lexisladoras aos Consellos Lexislativos, 335 alcaldesas e alcaldes e 2.471 concelleiras. Votaron máis de oito millóns de venezolanas e venezolanos o que supón unha participación do 42,26% (ese mesmo día, a participación nas eleccións de Chile foi do 46,7%). O Partido Socialista Unido de Venezuela alcanzou 20 das 23 gobernacións e a oposición tan só tres: Cojedes, Nueva Esparta e Zulia. Porén, esa foto fixa dunha vitoria tan aplastante pode conducir a erro, xa que houbo varios Estados como Apure, Barinas, Lara ou Táchira nos que a vitoria do PSUV foi, realmente, moi axustada. Igual acontece a nivel municipal onde o Gran Polo Patriótico liderado polo PSUV alcanza 205 das 335 alcaldías en xogo, mais perde un significante número de alcaldías e votos. Estes comicios realizáronse no marco dun diálogo político. Por unha banda, a través da política de diálogo nacional impulsada polo presidente Nicolás Maduro con instrumentos como a Comisión Especial de Paz y Reconciliación da Asemblea Nacional. Por outra banda coa mesa de diálogo de Cidade de México, entre o Goberno e a oposición máis extremista agrupada na Plataforma Unitaria. Porén, o gran gañador destas eleccións non foi o PSUV (que tamén). Foi Venezuela. É así porque a importancia real destas eleccións non radica principalmente no resultado electoral final, senón no proceso en si mesmo. Estes comicios realizáronse no marco dun diálogo político. Por unha banda, a través da política de diálogo nacional impulsada polo presidente Nicolás Maduro con instrumentos como a Comisión Especial de Paz y Reconciliación da Asemblea Nacional. Por outra banda coa mesa de diálogo de Cidade de México, entre o Goberno e a oposición máis extremista agrupada na Plataforma Unitaria. Aínda que ese diálogo está formalmente interrompido como sinal de protesta do Goberno venezolano pola ilegal detención do diplomático venezolano Alex Saab en Cabo Verde e posterior extradición aos Estados Unidos (vulnerando os máis elementais principios do dereito internacional), o certo é que esas negociacións lograran importantes avances. A principal consecuencia práctica desta mesa de diálogo foi que a estes comicios acudise, por vez primeira desde 2017, o groso da oposición, incluído o sector que lidera Juan Guaidó que chamara á abstención nas presidenciais de 2018 e nas parlamentarias de 2020. Isto non é algo menor. Pasouse dunha oposición abstencionista, que chamaba ao boicot dos procesos electorais e que, incluso chegou a queimar vivos a chavistas, a unha oposición que, aínda que segue nunha liña de enfrontamento radical co Goberno venezolano, estivo disposta a participar das eleccións. A erosión do "proxecto Guaidó" é evidente a nivel internacional e evidentísima en Venezuela. Parte da oposición (sobre todo a que vive e quere seguir vivindo en Venezuela) decatouse de que aínda que desde os barrios de luxo de Miami ou Madrid poidan pensar que a estratexia de "canto peor, mellor" deseñada desde os EEUU é unha boa estratexia, o certo é que canto peor, é peor para o conxunto do país incluída a propia oposición que vive nel. A oposición non está -de momento- en condicións de disputarlle a hexemonía social ao chavismo. En primeiro lugar, porque está tremendamente dividida e enfrontada. En segundo lugar, porque non se presenta con máis alternativa que a de derrotar ao goberno para restaurar os privilexios perdidos pola oligarquía nacional e reverter moitos dos logros sociais conquistados nas últimas dúas décadas Porén, a oposición non está -de momento- en condicións de disputarlle a hexemonía social ao chavismo. En primeiro lugar, porque está tremendamente dividida e enfrontada. En segundo lugar, porque non se presenta con máis alternativa que a de derrotar ao goberno para restaurar os privilexios perdidos pola oligarquía nacional e reverter moitos dos logros sociais conquistados nas últimas dúas décadas. En terceiro lugar, porque a maioría da poboación (incluida a crítica co goberno) é consciente de que parte das penurias económicas e necesidades existentes no país son consecuencia dun bloqueo e sancións internacionais das que esa oposición foi corresponsábel (cando non, directamente, instigadora). O pobo venezolano é un pobo digno e maior de idade que non acepta tutelas nin inxerencias externas. A maioría do país sabe e quere que as diferenzas entre os venezolanos se solucionen en Venezuela. Estas eleccións foron un claro exemplo disto. Un reposicionamento internacional de Venezuela Estas macroeleccións foron de carácter local e rexional. Porén, teñen unha grande importancia internacional. O Goberno venezolano conseguiu nos últimos tempos mellorar substancialmente a súa presenza en foros e instancias multilaterais, debilitando a estratexia de illamento internacional deseñada desde Estados Unidos e seguida pola Unión Europea ou Estados como Colombia. Aínda que o proxecto revolucionario venezolano conta co furibundo ataque do imperialismo e a incomprensión de certa esquerda occidental (especialmente en Europa), Venezuela non está soa. Cuba, Nicaragua, Bolivia ou Perú son importantes aliados na rexión, igual que os Gobernos progresistas da Arxentina ou México. A estes pódenselle sumar en breve novos países latinoamericanos inmersos en procesos electorais que se poden decantar do lado da esquerda: Honduras (novembro), Chile (decembro), Colombia (maio) ou Brasil (outubro). Ademais, vivimos nun mundo cada vez menos unipolar e máis multicéntrico. O excelente relacionamento de Venezuela con potencias como China, Rusia, Turquía ou Irán, deixa o país nunha boa posición nese novo mundo que comeza a amosar a cabeza. O futuro de Venezuela A Revolución Bolivariana conta con dúas décadas ás costas nas que sufriu todo tipo de ataques: un bloqueo económico e sancións internacionais de toda caste; intentos de golpe de Estado, incursións militares e -seguramente- un magnicidio; sabotaxes e accións de desestabilización; fake news e guerra mediática e tamén, como o resto do mundo, a pandemia da Covid-19 (por certo, especialmente ben xestionada en Venezuela a pesar de que as sancións lle bloquearan compras de medicamentos e material sanitario). A pesar de todo o anterior, a Revolución Bolivariana goza dunha "mala saúde de ferro" e estas eleccións marcan o inicio dunha nova etapa caracterizada por unha paulatina recuperación económica e normalización política. No económico, o peor xa pasou. Ninguén pode negar que, a pesar das evidentes dificultades, a situación económica en Venezuela mellorou notabelmente nos últimos tempos e comeza a abrir unha nova etapa -con lóxicas limitacións- de mellora das condicións materiais de vida do pobo venezolano. O Partido Socialista Unido de Venezuela (PSUV) conta cunha amplísima implantación territorial e sectorial, goza dunha gran introdución social e un forte músculo electoral (como volveu demostrar nestas eleccións). No político, hai pobo e Partido para soster a Revolución. O Partido Socialista Unido de Venezuela (PSUV) conta cunha amplísima implantación territorial e sectorial, goza dunha gran introdución social e un forte músculo electoral (como volveu demostrar nestas eleccións). Ademais, o Goberno que lidera conta co apoio doutras forzas políticas agrupadas no Gran Polo Patriótico Simón Bolivar e foi capaz de impulsar unha importante ferramenta contra as inxerencias estranxeiras e de defensa da soberanía venezolana: a unidade-cívico militar. A Revolución Bolivariana foi e é unha revolución democrática e pacífica, mais non desarmada. Como todo proxecto humano, a Revolución Bolivariana é susceptíbel de múltiples melloras e non está exenta de contradicións e limitacións. Porén, nada diso pode ocultar que é un exercicio de autoafirmación, dignidade colectiva e resistencia, un proxecto de emancipación e empoderamento colectivo moi importante. Venezuela é hoxe a máxima expresión de que, lonxe de existir contradición entre o auténtico patriotismo e a esquerda, inexorabelmente, son dúas caras da mesma moeda. Non hai proxecto de esquerda posíbel sen o exercicio real do dereito de autodeterminación dos pobos. Non hai futuro para Venezuela -nin para ningunha nación do planeta- se ese futuro non é soberano. Chávez entendeu a revolución como un prerrequisito para ter patria. Era consciente de que a soberanía real non a dá o feito de ter un Estado. Dáa contar cun pobo disposto a defender o seu inalienábel dereito a decidir libremente o seu futuro. Este 2021, o pobo venezolano conmemorou o 200 aniversario da Batalla de Carabobo. Aquela vitoria, da man do Libertador Simón Bolivar, daríalle ao pobo venezolano, a independencia do imperio español. Dous séculos despois, tócalle conquistar e defender a súa soberanía real e, como hai dous séculos, Venezuela volverá vencer ao imperio.