Ana Messuti (Bos Aires, 1946) era profesora asociada na universidade da capital arxentina cando se producíu o golpe de estado de 1976, encabezado por José Rafael Videla. Tivo que fuxir ao exilio. Doutora en dereito e ex-funcionaria de Nacións Unidas en Viena e Xenebra, é avogada da querela arcentina contra os crimes do franquismo. Esta cuarta feira participa na Coruña, canda Carlos López Keller, ex-maxistrado da Sala do Contencioso do TSXG e membro de Xuíces para a Democracia, na palestra 'Os dereitos humanos das vítimas do franquismo. A querela arxentina na defensa das vítimas'. Será ás 20:00 horas na Casa Museo Casares Quiroga. O acto está organizado pola CRMH e Foro Cívico.
- En que fase se atopa actualmente a causa?
- Está na fase de instrución, recibindo querelas, tomando declaracións. Tomamos case todas as declaracións testemuñais previstas para este ano. Os xulgados españois están colaborando, chamando sen presenza da xuíz arxentina, que non era preciso, aos declarantes. Podemos dicir que estamos nun período de espera para ver cal é a reacción dos xulgados perante a instrución da fiscal xeral do estado.
- Isto comezou hai xa seis anos...
- Empezou con Darío Rivas. O seu pai era o alcalde de Castro de Rei, en Galiza, e foi asasinado. El interpuxo unha querela embora xa exhumase os restos do seu pai, mais a querela interpúxoa por necesidade de ter xustiza.
- Desde entón, houbo, chamémoslle así, 'triunfos ao longo destes anos de proceso? Déronse pasos de calado, importantes?
- Houbo moitas cousas. Un dos triunfos foi que se tome declaración, non só por parte da xuíza arxentina, senón tamén polos tribunais españois a solicitude da xuíza arxentina. Ou a exhumación de 22 persoas nunha foxa do cemiterio municipal de Guadalaxara. Son pasos importantes. Como o de ter unha causa aberta, caratulada como de 'lesa humanidade' e que a xente sabe que pode recorrer a ela. Xa se presentaron máis de cen denuncias e máis de 300 querelas.
- Investigar os crimes do franquismo desde 8.0000 quilómetros de distancia, é tan difícil, tan complicado como soa?
- Depende, eu non sei como soa (ri). O máis complicado é deixar no esquecemento, no silenzo, cando hai tanta xente que está reclamando que se investigue, que se faga algo. O terríbel é non facer nada. Claro que é un camiño complicado, un camiño difícil, o ideal sería que todo isto se xulgase aquí, mais perante esa imposibilidade aparente, porque creo que non é unha imposibilidade real senon creada pola interpretación que se fai da xustiza, das normas; eu creo que por moitas complicacións que se dean non se poden deixar no esquecemento eses crimes horríbeis.
- Fala do esquecemento. Foi un dos alicerces da transición española, un exercicio de esquecemento do que acontecera neses corenta anos...
- Foi un esquecemento imposto, non é un olvido natural e que nós esteamos a remover. A xente vén, nós non imos a buscala. A xente vén e reclama e lembra, non se pode impoñer o esquecemento.
- Comete o estado español un delito ao non dar resposta ás vítimas?
- O problema non é dar resposta e que nin sequer as escoita., e iso chámase denegación de xustiza.
- Nunha entrevista no 2013 vostede afirmaba que o que houbo no estado español foi “un plan sistematico de exterminio”. Unha cualificación que pode parecerlle 'chocante' ou 'desorbitada' a moita xente
- O vocablo está elixido en función do que se definen como delitos de lesa humanidade no Estatuto de Roma [instrumento constitutivo da Corte penal internacional, CPI] e noutros instrumentos internacionais. Pode soar mal, pode parecer que o que houbo foi un caos no que houbo mortes, mais non. Houbo un estado, un goberno, que proclamaba a necesidade de matar, e incitaba a matar, a quen consideraba inimigo. Evidentemente, había unha sistematicidade, esa organización do crime, ese amparo que lle daba o estado. Ninguén pode negar o da xeralización, a sistematización deses crimes. E respondían a unha 'coherencia': a quen se asasinaba? Non se asasinaba a calquera senón a calquer persoa que era sospeitosa de ter determinadas ideas.
- Vostede tivo que exiliarse ao chegar a ditadura de Videla en Arxentina. Unha vez que esa ditadura acabou, como se afrontou ese pasado en Arxentina? Alí si que se xulgaron os crimes, os culpábeis...
- A paradoxa é que se afrontou alí após terse afrontado aquí, nos xuízos de Madrid, que foi onde comezou a verdadeira xustiza arxentina. As protagonistas da xustiza arxentina foi o movemento social das Nais da Praza de Maio, ese movemento foi o impulsor, que impulsou o poder xudicial arxentino, que logrou a anulación das leis de punto final e obediencia debida. Ora ben, onde comezou todo iso? Tivemos 23 anos houbo impunidade en Arxentina. Estes 23 anos tiveron un término cando comezaron os xuízos en España. Iso non pode esquecerse, España foi un país senlleiro, un exemplo en materia de xurisdición internacional, aí están os xuízos da Arxentina, o de Pinochet, Guatemala... É unha mágoa que agora se feche no caparazón do seu dereito nacional penal.
