É rechamante que sexa a faixa de menor idade a que presenta menos coñecemento do idioma. Porque ademais se trata de persoas escolarizadas xa co polémico Decreto do Plurilingüismo, a primeira norma lexislativa na historia da Autonomía que reduciu a presenza do galego nas aulas.
Segundo se avanza en idades, caen as porcentaxes de descoñecemento: o 9,84% entre 15 e 29 anos -que se corresponden con promocións anteriores ao retroceso normativo da etapa Feixoo-; o 12,21% entre 30 e 49 anos; o 11,69% entre 50 e 64 anos; o 8,84% de 65 ou máis anos. A media é dun 11,95% de galegas e galegos que saben “pouco ou nada” de galego.
Uso maioritario do galego: o 52,29%
O apartado Uso habitual e inicial do galego amosa con clareza a situación. A porcentaxe de poboación da Galiza que fala sempre en galego é do 30,57%, 0,63% menos que na anterior enquisa hai cinco anos. Se a esta cifra se lle engade aquela xente que afirma falar “máis galego que castelán”, o resultado é que 52,29% da Galiza fala maioritariamente castelán. As turbulencias atópanse ao descender á letra miúda.
Na rapazada de entre 5 e 14 anos, só fala sempre en galego o 14,27%, e un 1,85%, máis galego que castelán. É dicir, o 73,88% da mocidade menor de 15 anos fala sempre en castelán ou máis castelán ca galego.
No que respecta á expresión escrita, o abismo entre galego e castelán resulta inmenso. O 82,11% das persoas na Galiza escriben habitualmente en castelán, só o fan en galego un 16,64%, e un 1,25%, “outras situacións”.
No “ámbito social”
A enquisa debruza tamén os usos da lingua nos ámbitos familiar, social, laboral, educativo e de medios de comunicación. É nestes tramos da mesma en que se poden comprobar a supervivencia de prexuízos e a tan estudada e discutida diglosia.
Ese 52,29% de galegas e galegos que falan sempre galego ou máis galego que castelán mudan a súa escolla se van ao médico: só manteñen a actitude lingüística o 46,1%. Ou se falan co profesorado das fillas e fillos: un 39,29% fálanlle sempre ou máis galego que castelán. Ou se visitan o banco: o 46,66%. Ou no comercio: o 49,41%. Ou na Administración: o 49,67. En troques, cos amigos e amigas non varía: o 52,08% seguen a falar máis galego ou sempre en galego. Así, existe unha significativa, cualitativa e cuantitativamente, diferenza entre os usos privados e públicos.
No mundo do traballo tamén se observan actitudes singulares que van en detrimento do galego. O seu uso descende segundo as persoas falen cos compañeiros e compañeiras, coa clientela ou coas superiores: o 48,18%, o 47,68% e o 42,79%, respectivamente.
É no ámbito familiar no que se rexistran os datos talvez máis positivos para o galego da enquisa. O 44,34% da poboación na Galiza con fillos e fillas “fálalles sempre en galego”, o 31,20% sempre en castelán, o 13,85% máis castelán e o 9,50% máis galego. De volta, a situación cambia, e o 39% das fillas e fillos fálanlles sempre aos pais en galego e o 37% en castelán.
No ensino
No que atinxe ao “ámbito educativo”, afirma que “o 59,57% das persoas que estudan na Galiza recibe a mesma proporción de clases en galego que en castelán”. Entre a poboación de a 16 anos, esa porcentaxe é do 72,72%, e baixa ao 36,03% na poboación de 17 ou máis anos, que recibe o 46,48% das clases en castelán. Estas cifras casan mal co coñecemento do galego entre as persoas menores de 15 anos: unha de cada catro non sabe falar galego.
Os medios de comunicación constitúen un dos campos sociais máis remisos á lingua. A escaseza de oferta condiciona os usos da poboación. Só un 17,65% ve a televisión sempre ou máis en galego que en castelán, fronte a un 55,75% que o fai maioritariamente en castelán e ao 26,60% sempre en castelán. Na radio, as porcentaxes son do 14,26%, 46,72& e 39,02%, respectivamente.
Na prensa en papel e na navegación por Internet, a situación para o galego resulta aínda peor. Só o 1,06% le prensa sempre en galego e un 2,90%, máis en galego que en castelán. Da outra banda, un 36,94% le prensa máis en castelán que en galego e un 59,1, só en castelán. Na Rede, o 1,29% navega sempre en galego, o 3,78%, máis en galego ca en castelán, 25,46% máis en castelán ca en galego, e o 69,47, sempre en castelán. Xa máis en concreto, o espazo das redes sociais resulta un pouco, só un pouco, máis amábel para a lingua: 8,25% úsaas sempre en galego, o 18,03% máis en galego ca en castelán, o 21,65% máis en castelán ca en galego e o 52,07% sempre en castelán.
Xeografía da lingua
O apartado final da enquisa contén cifras que trazan un mapa do uso do galego e que evidencian o mantemento de actitudes e a ausencia de resultados efectivos da política lingüística pública. Nos concellos de máis de 50.000 habitantes -é dicir, as sete cidades-, só nun 5,66 dos fogares todos os seus membros de máis de cinco anos falan só galego. Nos de menos de 10.000, o 45,70%. Nos que van de 10.000 a 20.000, o 19,30% e nos de 20.000 a 50.000, o 19,59.
As áreas con maior uso do galego atópanse na Costa da Morte, un 92,43% fala sempre ou máis galego ca castelán, e nas comarcas de Melide, un 93,14%. Na situación oposta están ás áreas de Vigo, cun 25,5%; da Coruña, cun 33,55%, e a área de Ferrol-Eume-Ortegal, cun 33,75%. a cidade que menos galego fala é Vigo, un 3,85%, e que máis, Lugo, un 21,34%.
