Empate catastrófico e poder dual en Bolivia

O Goberno de Luis Arce e David Choquehuanca sempre foi un goberno de transición para Bolivia, motivado por un golpe de Estado sanguento e o exilio de Evo Morales. A vitoria popular de outubro de 2020, un ano despois do golpe, sen ningunha dúbida recuperou a democracia, pero non o proceso de cambio anterior ao golpe de Estado de 2019. A Luis Arce tocoulle un panorama difícil, deixar atrás o golpe, sen reservas económicas, e en metade dunha pandemia, e pódese dicir que o seu Goberno, agora que cumpre a metade do seu período, é un goberno de claroscuros. Aínda que recuperou economicamente o país, gobernar un país non é dirixir un Ministerio de Economía, e ata o momento non está a poder sacar os grandes proxectos estratéxicos do país: biodiesel, farmacéutica, química básica, que tiñan como obxectivo unha industrialización de Bolivia. Ademais, o Goberno de Arce e Choquehuanca está a verse ensombrecido por sospeitas de corrupción en niveis intermedios, que mesmo motivou que os ex ministros do anterior Goberno, Carlos Romero (Goberno) e Teresa Morais (Desenvolvemento Produtivo e Intelixencia Financeira) interpuxesen unha denuncia contra o presidente da petroleira estatal Armin Dorgathen, por dano económico ao Estado por comprar diésel con sobreprezo ás grandes almacenadoras Trafigura e Vitol, ás que, debido a todas as denuncias de corrupción que posúen, denomina a "Odebrecht dos hidrocarburos". En México estas denuncias levaron mesmo á suspensión de operacións de Vitol. Evo Morales Pola súa parte, Evo Morales estivo traballando para manter o control e a cohesión do Movemento ao Socialismo-Instrumento Político para a Soberanía dos Pobos (MAS-IPSP), que é a sigla electoral baixo a cal tanto o propio Evo como Luis Arce foron presidentes. Unha parte das dirixencias foron cooptadas polo Goberno de maneira prebendalista, pero nas bases a afirmación maioritaria é: "Non estamos ben, con Evo estabamos mellor". Con ese obxectivo, así como o de empezar a prepararse para as eleccións presidenciais de 2025, foi convocado o Congreso do MAS-IPSP para o 3, 4 e 5 de outubro en Lauca Ñ, Trópico de Cochabamba, a sede das seis Federacións do Trópico, confederación sindical que xa proclamou a Evo Morales como o seu candidato presidencial para 2025. Ante esta situación, Luis Arce, que foi convidado ao Congreso, ten tres escenarios: o primeiro e máis lóxico sería anunciar que non se vai presentar á reelección, pois o proceso debe seguir baixo o liderado indíxena que marca a historia, e pedir que se lle deixe gobernar e terminar o mellor posíbel o seu mandato; o segundo sería tentar disputarlle a Evo Morales a condución política do MAS-IPSP, e por tanto a candidatura presidencial, pero isto sería un erro político similar ao dun Alberto Fernández tentando disputar a condución política á líder do espazo kirchnerista Cristina Fernández de Kirchner. O terceiro, ademais dun erro político, implicaría un suicido político, pois trataría, se Arce fai caso a algunhas voces que lle rumorean ao oído, de presentarse con outra sigla (podería ser a do vello partido de Marcelo Quiroga Santa Cruz PS-1, do que Arce é militante). Pero este terceiro escenario, cun voto dividido, podería mesmo facilitar o retorno da dereita. Fragmentación Ante a división no interior do movemento popular, desde o Estado está a impulsarse un antievismo co obxectivo de danar a súa imaxe persoal Ante esta división no interior do movemento popular, desde o Estado está a impulsarse un antievismo co obxectivo de danar a súa imaxe persoal, sen decatarse non só de que ante unha guerra fratricida pode retornar a dereita, senón de que están a abonar o terreo para que cando termine este mandato en 2025, e retorne o MAS-IPSP ao Estado, se produza un desquite político contra quen non souberon estar á altura do proceso de cambio cun liderado indíxena e lles sexa aplicado o principio quechua de Ama Sua (non roubar), pagando a desviación nos principios do proceso de cambio boliviano. O sociólogo boliviano, fundador da Flacso, René Zavaleta, falaba de poder dual para referirse á ruptura, desde abaixo, da unidade de poder natural do Estado moderno. Outro sociólogo, o marxista indianista Álvaro García Linera falaba de empate catastrófico para referirse ao período 2006-2008 onde o Goberno liderado por Evo, tiña unha parte do poder político, pero a dereita tiña outra parte do mesmo, o poder económico e mediático. Salvando todas as distancias, hoxe temos un empate catastrófico que non está a deixar recuperar o proceso de cambio e de transformación boliviano, e un poder dual que se expresa no goberno de Arce, pero tamén na condución política do proceso cuxo líder é Evo Morales. O desempate hoxe en día só pode vir a través de Evo Morales e do Instrumento Político, e non entendelo é ir en contra da historia de loita con raíces indíxenas de Bolivia.