Dous de cada tres habitantes da República de Irlanda estarían a favor da reunificación da illa nun único Estado. Así o recolle unha enquisa publicada polo Irish Independent (conservador) con motivo do centenario, onte, do nacemento de Irlanda do Norte. É dicir, da partición do país en dous.
"Miña nai nunca perdoou o novo Goberno", di nunha entrevista en The Irish Times (social liberal) Mairead Liddy, unha muller nacida en 1921, ao respecto de como a división ─tras a Guerra de Independencia irlandesa do Reino Unido─ causou unha fonda ferida na súa familia. Porén, tras un século que viviu poucos anos sen derramamento de sangue, a posibilidade da reunificación é máis factíbel que nunca. Cando menos, a convocatoria dun referendo para que o pobo decida.
O Acordo de Venres Santo de 1998, que puxo fin a décadas de conflito armado en Irlanda do Norte, estabelece que o Goberno do Reino Unido pode convocar unha consulta se considera que hai unha maioría da poboación desta rexión baixo soberanía británica que desexa unirse á República de Irlanda.
Por agora, Londres cre que non se dan estas circunstancias, mais nas enquisas o 'Si' á reunificación non para de medrar neste territorio durante anos predominantemente protestante. Especialmente desde a culminación do Brexit.
A integración comunitaria esfumou a fronteira entre as dúas entidades da illa. O Protocolo para Irlanda do Norte, negociado entre Bruxelas e Londres, quixo evitar a súa volta, mais a solución levantou outra barreira ─comercial─ no Mar de Irlanda.
Unionismo debilitado
Os unionistas séntense foráneos no seu país e traizoados polo Goberno británico. Ademais, despois de décadas de ser a comunidade maioritaria, a presión demográfica e o avance político do nacionalismo irlandés estana a arrecunchar nos seis condados dos 32 da illa que desde as 00.01 horas do 3 de maio de 1921 conforman Irlanda do Norte.
A carraxe foise acumulando nos últimos meses e esparexeuse a comezos de abril cos disturbios máis importantes desde 1998. Mozos moi novos, principalmente de barrios protestantes, enfrontáronse coa Policía durante varias noites.
O conflito e a minguante relevancia do unionismo ─na casa e en Londres─ cobrouse unha vítima política. Arlene Foster deixará de ser primeira ministra de Irlanda do Norte a finais de xuño, e líder do Partido Unionista Democrático (DUP) o 28 de maio, tras unha carta interna de falla de confianza dentro da formación.
Só 24 horas despois de anunciar a súa dimisión na pasada cuarta feira, o ministro de Agricultura norteirlandés presentaba a súa candidatura. E onte mesmo facíao Jeffrey Donaldson, portavoz do DUP no Parlamento británico. Será a primeira vez nos 50 anos de historia da formación que se produza unha pelexa polo liderado, segundo apuntou RTÉ, a radiotelevisión pública irlandesa.
As dúas alas do DUP
Poots, impulsor da moción a Foster, representa a ala dura do partido e parte como favorito.
Donaldson apuntou onte que "o noso vindeiro século será construído coa política da persuasión". "Isto requirirá tamén estruturas de partido capaces de comunicar claramente e consistentemente para atraer votantes [...]; e capaces de vencer aqueles que buscan abolir Irlanda do Norte".
Poots, no vídeo de anuncio da súa candidatura, proclamouse un "norteirlandés orgulloso". É fillo dun dos fundadores do DUP, oponse a descriminalización do aborto e declárase creacionista ─sostén que a Terra foi creada hai uns 4.000 anos─. Sendo ministro de Sanidade, mantivo o veto a que as persoas homosexuais puidesen doar sangue e é contrario a que poidan adoptar crianzas.
Ademais, é un firme opositor ao Protocolo de Irlanda do Norte, que estabelece que Irlanda do Norte siga a facer parte do mercado comunitario no que ao comercio de bens se refire (o que require controis "fronteirizos").
"Historia complexa"
Neste contexto, dadas as sensibilidades políticas e a situación de pandemia, o Reino Unido celebrou onte o centenario do nacemento de Irlanda do Norte discretamente. O primeiro ministro, Boris Johnson, nun comunicado, falou de unidade e de "futuro brillante", e confirmou que os actos se estenderán durante todo o ano (os dous principais partidos republicanos, o Sinn Féin e o Partido Socialdemócrata e Laborista, xa se autoexcluíron).
Johnson tamén falou de "historia complexa", ao igual que a xefa do Estado, a raíña Isabel II. Esta, nunha declaración institucional recollida pola BBC, salientou a "rica mistura de identidades, de antecedentes e de aspiracións" de Irlanda do Norte.
Entre esas aspiracións, para unha crecente porcentaxe da poboación, está a reunificación. As enquisas de The Times, de 24 de xaneiro, e da BBC, do mes pasado, aínda sitúan arredor de 47-49% o apoio a manter o statu quo por 42-43% que queren a unidade irlandesa. Tamén a publicada nas últimas horas polo Independent mostra maioría probritánica en Irlanda do Norte.
Mais tanto as dos dous medios ingleses como a do irlandés reflicten que o apoio a que se convoque un referendo é maioritario. Iso si, a do Independent sinala que a maioría da cidadanía, a ambos os dous lados da fronteira, non quere pagar máis impostos para facer realidade unha Irlanda unida.
Entidade "nacida na discriminación"
"Hai cen anos o curso da historia irlandesa cambiou para sempre pola partición. Dividiu a nosa illa, o seu pobo e a súa economía, e o seu impacto aínda se sente hoxe no Norte e no Sur", escribiu Michelle O'Neill, viceprimeira ministra de Irlanda do Norte e vicepresidenta do Sinn Féin, nun artigo publicado onte polo Irish News (xornal de Belfast, nacionalista de centroesquerda).
Titulado O unionismo na encrucillada, nel O'Neill defende que o novo líder que elixa o DUP "ten que recoñecer que o panorama político en toda a illa mudou" e que a "maioría da sociedade aposta por un cambio social e político que reflicta unha sociedade progresista baseada na igualdade".
A partición ─apunta─ creou no Norte unha entidade "fundada na discriminación" e "mantida pola represión". "Eses días xa pasaron. Estamos nunha era diferente".