Perdendo resiliencia alimentaria

Analizarei brevemente a evolución das producións alimentarias (agrarias e gandeiras) por ocupado e por habitante nos 25 últimos anos (1994-2019) segundo as estatísticas oficiais da Xunta de Galicia. Cómpre anotar que neses 25 anos a poboación total estivo estabilizada ao redor dos 2.700.000 habitantes, mentres que os ocupados agrarios diminuíron de 67.000 a 48.000 persoas. A resiliencia nestas producións anotarase cando, polo menos, as unidades producidas por habitante e ano se manteñan ou medren. Non quere iso dicir que non dependamos de importar nuns casos ou, noutros, que poidamos exportar parte da mesma, pero o crucial é non empeorar a cobertura do abastecemento per cápita coas nosas capacidades agrarias e gandeiras. E, á inversa, se esas unidades producidas por habitante e ano diminúen, tamén o fará a resiliencia e, en principio, teremos unha dependencia crecente do que poidamos mercar (sen poder controlar prezos e abastecementos) no exterior. Nas principais producións gandeiras, a resiliencia así definida non semella presentar unha evolución negativa nos derradeiros 25 anos senón, en principio, positiva. Os datos (sempre en quilos por habitante) do conxunto das cárnicas pasaron de 93 a 158, sendo sobre todo crecente nas aves (de 38 a 83), menos positiva no bovino (de 23 a 38) e case estable no porcino (de 29 a 33). Tamén no leite de vaca (agora en litros por habitante) pasamos de 720 a 1.006 mellorando a resiliencia per cápita. O balance gandeiro é, en conxunto, positivo pois só no caso dos ovos (ducias por habitante) anotamos unha caída de 67 a 48. A mala noticia é que para alimentar esta cabana gandeira a resiliencia das producións agrarias orientadas á alimentación animal non está a ser nada positiva. E isto fai que a resiliencia gandeira que vimos de certificar sexa como un castelo de naipes, pois a fraxilidade e dependencia do exterior para alimentala non fai máis que empeorar. Vexamos. As cifras de recursos propios para alimentar a gandería son preocupantes e non é de estrañar que as importacións de pensos e cereais sexan crecentes Produtos agrarios Para alimentación animal destacan as praderías polifitas (datos en quilos por habitante) que caeron de 1.840 a 1.360 neses 25 anos. Tamén destaca o millo forraxeiro que minguou igualmente de 905 a 685. Con estas cifras tan preocupantes dos recursos propios para alimentar a gandería non é de estrañar que as importacións de pensos e cereais sexan crecentes. O mesmo sucede co trigo (de 26 a 13), co centeo (de 17 a 7) e co millo gran (de 65 a 33), daquela, cos cereais que poden destinarse a outros usos alimentarios. En todo este bloque, a situación e evolución da resiliencia está a ser máis que preocupante. Por iso é que as importacións galegas de pensos e cereais segundo Datacomex entre os anos considerados (1994-2019) dende fóra de España ascenderon a nada menos que 1,8 millóns de toneladas, sendo a máis expansiva a partida de cereais. O que supuxo en millóns de euros correntes pasar de 238 millóns a 393 millóns de euros (unha cifra nada cativa se temos en conta que o noso Valor Engadido Bruto agrario total está nos 1.800 millóns segundo o IGE). Noutras producións agrarias a resiliencia tamén é preocupante. É o caso da pataca (pasamos de 410 a 138 quilos por habitante), da col-repolo (de 44 a 22) ou da cebola (de 13 a 11). Pola contra anótanse melloras no caso do pemento (de 4 a 24), do feixón verde (de 5 a 17) ou do tomate (de 15 a 32). Mentres que nos viñedos a situación é estable no cuantitativo (de 56 a 52) tendo mellorado no cualitativo. Transición No conxunto das orientacións agrarias a resiliencia total de Galicia debe ser cualificada de preocupante, pois nas destinadas a alimentación animal, nos cereais, pataca, repolo e cebola o declive é manifesto. Un declive que non podemos considerar neutralizado pola mellora apenas en tres produtos (pemento, tomate e feixón). Moito máis se temos en conta que as melloras de resiliencia nas producións cárnicas e lácteas dependen desas orientacións nas que estamos a perder resiliencia. Unhas melloras cos pés de barro. É esta unha debilidade á que habería que engadir a derivada das crecentes importacións de recursos fósiles (combustibles, lubricantes), agro-químicos ou fertilizantes que se ben nos permiten acadar crecentes rendementos por ocupado agrario (por caso no leite, nas cárnicas, no viñedo, no pemento ou no feixón) supoñen depender do exterior e xerar graves impactos ambientais. Esta é a agochada trastenda de ter refutado a Malthus (tanto na poboación estancada, como con máis alimentos). E tamén produto do cambio cara a unha alimentación con moitas proteínas animais dende outra máis vexetal. Unha nova Xunta de Galicia e a súa Consellería de Agricultura teñen que enfrontar esta perda de resiliencia e encetar esa transición. Dous obxectivos moi concretos para ser cuantificados nun moi outro Plano de Resiliencia.