O capital do século XXI

A obra do economista francés T. Piketty co título O capital do século XXI é un tratado que se debería ler se queremos entender as raíces das desigualdades sociais que existen dentro das nacións occidentais, e entre estas e as do Sur. Na economía estase moi afeito a dilucidar todas as decisións segundo un poucos criterios: o nivel de produtividade, a contía dos beneficios ou o retorno que obtén o capital. Preocúpanse as economistas de que "a asignación de recursos escasos a fins alternativos" sexa eficiente. A corrente dominante non presta atención aos efectos distributivos dos procesos de acumulación de capital (como se distribúen beneficios e custos) e tampouco á súa escala (mantendo como innegociábel obxectivo o incremento do tamaño da economía). Sen ánimo de ser exhaustivo, Piketty sinala que a principal fonte das desigualdades obsérvase cando a taxa de crecemento do retorno do capital é superior á taxa de crecemento económico. É dicir, se do que producimos unha parte proporcionalmente maior vai destinada á remuneración das rendas do capital unha parte proporcionalmente menor ficará para facer fronte ao pagamento dos outros factores produtivos, a terra e o traballo. Modelo Muras Permítaseme levar este argumento ás asimetrías distributivas derivadas da eólica para contribuír, se cadra, a entender porqué as comunidades locais se opoñen a algúns proxectos. O parque eólico de Muras, de 48,84 MW, comezouse a instalar nos concellos de Muras e Ourol en 1996 e en 2000 estaba a pleno rendemento, cun investimento de case 39 millóns de euros. Como naqueles primeiros anos a enerxía eólica non era competitiva coas fontes convencionais, as empresas recibían do Estado unha prima económica que axudaba a mellorar a rendibilidade do parque. Até hoxe o parque facturou más de 250 millóns, en unidades correntes. Cómpre salientar, que 15% desa cantidade facturouna nos anos 2021 e 2022. Foron uns tremendos "beneficios caídos do ceo", tendo en conta que as instalacións xa estaban máis que amortizadas e que a materia prima, o vento, non ten custo para a empresa. Poderiamos imaxinar que ese custo do vento é o pagamento realizado ás propietarias. Pouco terían pagado, xaora. Existen evidencias de compravenda e expropiación de terras, recibindo un único pagamento, unha única vez: 100 das antigas pesetas por m2, foi un pagamento habitual. Un pouco máis afortunadas foron as persoas e comunidades que alcanzaron un acordo de renda anual. No ano 2022, o total estimado como renda do parque para as propietarias, supoñendo que non houbera expropiacións ou compravendas, foi de 116.000 euros, o que representaría o 0,52% da facturación dese ano. Estes simples números amosan unha asimetría significativa entre os promotores da grande empresa que chegou ao Xistral hai máis de 25 anos e as comunidades locais. A empresa produciu máis de 3.100 GWh durante ese período, contribuíndo ao afianzamento da potencia renovábel en Galiza e en España, e dando cobertura enerxética ás necesidades industriais e domésticas. Con iso mellorou significativamente o retorno obtido polos seus investimentos. Producir electricidade con aeroxeradores que varren máis superficie de vento e a maior altura é máis barato que facelo coas fontes convencionais Mentres, as comunidades locais de Ourol e Muras perderon poboación, reduciron o peso da súa renda dispoñíbel per cápita respecto da media galega e pagaron a electricidade ao mesmo prezo que as consumidoras a centos ou miles de quilómetros, malia sufriren impactos negativos e seren propietarias de terras con aptitude eólica. Rendas e beneficios Esta desigual distribución dos beneficios e dos custos acentúase, na miña opinión, como consecuencia do marco xurídico definido polos Gobernos galego e español. Supeditan todas as súas decisións sobre as renovábeis á oferta: producir enerxía con moi baixas emisións de CO2 e "independencia" enerxética. Esquecen as outras arestas do problema: escaseza de recursos, pobreza, sobreconsumo, perda de biodiversidade, saúde, bens e servizos accesíbeis. Esta cegueira política conduce a decisións que acrecentan as desigualdades. A empresa titular deste parque acaba de ser proposta para recibir unha axuda de 11 millóns de euros para repotencialo. Os tempos da non competitividade da eólica respecto a outras enerxías xa desapareceron. Agora producir electricidade con aeroxeradores que varren máis superficie de vento e a moita maior altura é máis barato que facelo coas fontes convencionais. A mellora para as empresas promotoras en termos horas anuais de funcionamento é bestial. Co novo deseño normativo e coa entrega gratuíta deses fondos públicos, unha vez máis os beneficios das empresas crecerán moito máis rapidamente que a actividade económica. As comunidades locais seguirán a pagar a electricidade a prezos elevados. A súa renda seguirá a perder peso. O abandono da poboación e do sistema produtivo rural serán un resultado esperado. A distribución dos beneficios e dos custos é, máis unha vez, asimétrica. É o capital do século XXI.