Un lazo prendido na lapela

Branco e azul. Ton suave ben fiado. Unha puntada no envés, un imperdible negro e un chisco de fachenda, prendidos da solapa. A igrexa de Santa María de Cela observa, románica e voluptuosa, o vaivén dos lazos da festa. Hai cousas que cremos prescindibles ata que regresan a nós. Elas, coma un sopro de vento do século XII, sitúannos nun tempo inmemorial, normalmente no da infancia, no da primeira adolescencia, nesa época feliz e despreocupada onde mozos e mozas insisten na pertinaz consigna de pasalo ben. Porto un lazo prendido na lapela da chaqueta negra desde fai uns días. O sorriso da rapaza que mo puxo leva implícito o de quen o coseu, quen o recontou, quen o colocou na cesta de vime, quen o transportou e, sobre todo, de quen pensou que recuperar unha festa supón traer de volta esta delicada tradición da que sei pouco e quixera aprender máis. Os desta festa eran todos iguais a excepción, como cómpre, dos que levan os membros da organización. Gañan en volume e en cor. A forma é máis complexa, traballada. As ondas feitas coa máquina de coser, o zigzagueo do tecido, a anarquía cromática e a advertencia de quen leva a flor: é só para nós, as que traballamos. Concretamente presentan unha forma circular cunhas colas de moitas cores. Representan alegría e orgullo. Traen ao meu recordo ás fitas dos sombreiros das danzas de San Sebastián de Aldán, as de Santa María de Darbo ou as do Entroido de Cobres. Lémbranme que gran parte das tradicións no país, antes de ser cristianizadas, foron pagás. Celebracións e coñecemento Converter un símbolo coma este nun signo de celebración para o imaxinario colectivo foi un traballo de séculos, que só o respecto pola sabedoría, os costumes e a herdanza cultural fixeron que puidese chegar ata hoxe. Se a etnografía se define, a grandes trazos, como a ciencia que ten por obxecto o estudo e descrición dos grupos humanos e dos seus caracteres antropolóxicos, culturais e sociais; as cintas de cores nas celebracións son unha boa fonte de coñecemento da mesma. As Xornadas Etnográficas do Morrazo, xa na súa quinta edición, ofrecen cada ano en dita comarca, un monllo de actividades orientadas ao coñecemento e á didáctica deses caracteres antropolóxicos, culturais e sociais aos que fai referencia a definición. Co baile e a música tradicional como insignia e capitaneadas pola Asociación Cultural Peis d’Hos estas xornadas supoñen o vínculo necesario entre o saber do pobo e o pobo mesmo circunscrito nun territorio determinado. É dicir, o seu é funcionar como vector de transmisión dos xeitos de proceder de antano así como poñer en valor as evolucións, os cambios e as novas correntes que neste eido se poden atopar na actualidade. Trátase dunha proposta que poderiamos definir como bicéfala desde o punto de vista da consecución de dous grandes obxectivos: por unha banda, dar a coñecer o noso pasado como territorio folclórico e multicultural e, por outra, favorecer o terreo para que xerminen novas prácticas vencelladas a este. Cultura de país Sacar o saber á rúa, aos camiños, ás prazas, aos lugares comúns debería ser unha obriga pero adoita ser unha feliz anécdota Poder, por exemplo, achegarse ás coplas tradicionais é un xeito de facerlle as beiras a un auténtico galano da literatura oral sobre todo para quen non medrou nun ambiente propicio para o seu coñecemento. Sacar o saber á rúa, aos camiños, ás prazas, aos lugares comúns debería ser unha obriga pero adoita ser, desgraciadamente, unha feliz anécdota que merece ser reseñada. Quen sabe debe estar disposto a poñer ao servizo da sociedade todo canto coñecemento atesoura. É, probablemente, o único xeito de democratizar o saber: poñelo ao pé de rúa, xusto aí onde se poida tropezar con el, onde non poida ser evitado nin ignorado. Onde estea ao alcance de quen nunca daría estirado o brazo o suficiente para subir a póla maior, aquela que lle permite a unha decatarse como de alto é o muro. Aí debería estar o coñecemento: en todas partes. Obradoiros de baile, conferencias, mostras de traxes tradicionais, foliadas, cantos de taberna e presentacións completan unha programación orientada ao espallamento e desfrute da cultura, do folclore do país. Ergueita, co adorno azul e branco no peito, unha señora maior asiste ao ritual perdido por un tempo, o de cantar as Vivas no adro. A mocidade chega a pé e aplaude. O seu sorriso rexuvenécea. Supoño que subida ao recordo, viaxou anos atrás, rescatou rostros e lembranzas, voces, anécdotas. Palabras. Que vivan a memoria eterna e todas cantas por ela turran!