A editorial Bourel brinda todo o que pode conter un libro de poemas

“Levi levi / serendos obsolimos / arrén e dor. / En mes de tercio / endouraban as óuteras maldei". Estes versos dan comezo ao libro de Pepe Cáccamo serendos obsolimos, que inauguraba recentemente unha nova colección da Editorial Bourel, a medio camiño entre a poesía experimental e o libro de artista. "Trátase sobre todo de traballar coa singularidade", explica Antonio Piñeiro, responsábel de Bourel. "Nunha desas xuntanzas casuais que manteño con Pepe Cáccamo, falabamos da percepción que tiñamos sobre a deriva que está tomando o mundo editorial ou da lectura en xeral, un pouco estraña e falta de alicientes. E ocorréusenos levar a cabo un proxecto que tivese unha certa natureza reivindicativa, unha proposta que provocase entusiasmo, de ir máis alá. E xurdiu a idea de facer libros de artista en serie e de empregar as antigas máquinas de escribir, que teñen un atractivo moi especial, porque posúen algo de carne viva, semellan reflectir a implicación do autor co texto". Efectivamente, os libros de Bourel son tan singulares como o concepto que os concibiu: todos eles están mecanografados un por un, igual que as imaxes que as ilustran, todas elas orixinais, unidas por unha encadernación tamén artesanal. Cada un dos exemplares convértese así nun obxecto de culto, un capricho literario e artístico que invita a deleitarse co libro con todos os sentidos. O título inaugural, o serendos obsolimos, de Cáccamo, serviu de proba e o experimento funcionou. "Foi unha proba arriscada, con todas as dificultades que supón ir facendo os exemplares un por un e a inclusión dun número de obras plásticas, todas auténticas, en cada libro. É difícil ver constatado o resultado final até que se acaba o proceso, pero ao rematar ese primeiro título vimos que era un éxito", lembra Piñeiro. A diferenza do libro de artista máis ortodoxo, as tiraxes de cada título son de arredor de cen exemplares -asinados e numerados polo autor-, o que, se cadra, multiplica o esforzo editorial. "Leva un tempo acabar a tiraxe, hai que pregar, coser e encadernar a man. O manexo do papel é delicado...", enumera o editor. "Pero pretendiamos quedar a medio camiño entre a edición comercial e o libro de artista, que ten unhas tiraxes moi curtas. Queriamos acrecentar esas tiraxes para que fose accesíbel a máis público e así desbotar calquera pretensión de exclusividade. Hai que pensar que os prezos son basicamente compensatorios dos custos de produción, non pretendemos facer un gran negocio, non vai por aí o proxecto". Xosé María Álvarez Cáccamo: "O papel da Xeración dos 80 na cultura galega non acaba de ser ben entendido" Achegamento á música Cáccamo lembra a escrita dese primeiro volume incidindo tamén na súa singularidade, malia que o libro é moi coherente coa súa traxectoria, na que se conta un copioso traballo dentro da poesía visual, ademais de obras que combinan varios rexistros expresivos como o Cántico dos topónimos esdrúxulos que editou Espiral Maior en 2020. "Serendos obsolimos debe enmarcarse dentro da miña querenza pola poesía experimental, dentro da cal entraría a poesía visual, a fonética, a letrista...", declara o poeta a Nós Diario. "Neste caso trátase de xogar cun idioma inventado pero equilibrándoo co galego, para que se produza unha especie de sensación de intelixibilidade. E creo que resultou exitoso no sentido de que as persoas lectoras perciben un sentido concreto nos poemas. Porén, creo que o interesante do libro está máis no efecto musical e sonoro que no sentido que se lle poda outorgar". Cáccamo desafía a linguaxe e as súas posibilidades expresivas elevando, ao mesmo tempo, a súa función lúdica á categoría de obra de arte. E ademais, ilustra el mesmo o libro cunhas imaxes de xinea letrista que reproducen o xogo de mesturar o real e o imaxinado, letras do alfabeto e letras fantásticas. "Sempre me interesou moito o fronteirizo, o que está nas lindes, tanto na literatura como nas artes" afirma. "A ollada poética previa a escrita ten moito interese, e nestes libros ese proceso, dalgunha maneira está presente no propio obxecto libro. É un dos seus grandes atractivos". Lois Gil: "A poesía visual é unha das formas de creación artística utilizadas no artecorreísmo" Arte e poesía Con este primeiro volume, Piñeiro e Cáccamo constataron que o experimento satisfacía as súas intencións, e a colección foi adiante, cun segundo volume do pintor Ánxel Huete, que mostra en Pintura sen cores unha faceta raramente mostrada, a de poeta, pero que cultiva desde hai anos. Neste caso, con textos que lembran algunhas figuras con ascendente sobre a súa propia arte, de Lugrís a Haousmann, de Ferrín a Coubert. "É a segunda vez que ofrece literatura, pero ten bastante obra traballada", revela Piñeiro. "O lirismo, en todo caso, e unha compoñente moi importante da súa obra plástica". A selección de autores e autoras -como Huete- que van entrando na colección é un pouco aleatoria que ten que ver con relacións persoais e proxectos comúns. "Dentro dos círculos nos que nos movemos van xurdindo os encontros e as propostas", declara o editor. "Hai que decatarse de que unha edición este tipo exixe moita implicación e que no medio do proceso pode botarse todo a perder. Precísase unha dose de complicidade bastante alta para enfrontar un reto coma este". O seguinte volume da colección, e polo de agora o último, é Mansío, de Eva Veiga, con ilustracións do propio Piñeiro. A través do tema marítimo fálase do social, do colectivo, da vida en comunidade. Xa está en camiño un cuarto volume, de Baldo Ramos -outro autor cuxa obra cabalga entre o artístico e o poético e literario-, que se presentará en breve en Compostela. E a aposta non se esgota aquí. "Xa temos outros títulos en proceso, pero o procedemento deste tipo de edicións é laborioso. Pero axiña anunciaremos máis", remata Piñeiro. Un autor e editor inquieto e audaz Non é a primeira aventura editorial deste calibre na que se embarca Antonio Piñeiro, quen desde Bourel ten acollido outros proxectos que visan a recuperar o carácter máis expresivo da literatura e as múltiples hibridacións que pode experimentar o libro en contacto coas artes plásticas. Libros seus como Pequeno ou Chans imperfectos dan boa conta das súas inquietudes neste eido. Ademais, Piñeiro é un audaz narrador que tamén na prosa busca novos vieiros como en As fiandeiras (Galaxia, 2011), A través do fume (Galaxia 2018) ou a máis recente Trávelin (Xerais 2021).