A creatividade da banda deseñada

O periodismo de humor é desde hai anos unha sección imprescindible do día a día nos medios. O seu éxito radica en que ten un método distinto de relato e unha gran capacidade de comunicación. As mensaxes chegan ao lector pola empatía que demostran coa realidade cotiá, contando o que está pasando en ámbitos tan diferentes como os costumes, o traballo, as festas, a política ou a relixión, inmortalizando así a vida coa maridaxe entre o debuxo e a escrita. Na súa sona interveñen sempre o humor, a ironía e tamén a crítica, unha aliaxe perfecta que leva as máis das veces á xenialidade. O xénero non é novo, pero ten pasado por épocas nefastas, onde a censura se impuxo á liberdade de expresión. Xa no século XIX, o francés Honoré Daumier pasou no cárcere seis meses por mor dunha ilustración dedicada a Luis Felipe de Orleans representado como o xigante Gargantúa. O escarnio non cesou nin cando, xa falecido, o cura lle negou o enterro relixioso ao lembrar as súas célebres caricaturas anticlericais. Aínda así, con todos os atrancos que padeceu, tivo unha traxectoria afamada e pasou á historia como o precursor do humorismo gráfico contemporáneo. Deseño e linguaxe Daumier traballaba con litografías, debuxando directamente sobre a pedra, nun proceso pormenorizado da mensaxe que quería transmitir. Ben coñecido na época, comentábase que non había nada que "os comediantes da escena política" temeran tanto como os lapis das súas sorprendentes caricaturas. Goya e o alemán George Grosz anticipáronse, igualmente, nesa liña de simplificar o deseño cunha linguaxe obvia e sen perder nunca o dominio da sátira. En Galicia temos precedentes ás xeracións actuais, referencias que instituíron o debuxo crítico, de retranca demoledora e ben acaída para o intre preciso. Durante a preguerra, Castelao foi dos que se fixo eco con sentido de compromiso da presenza do seu tempo, un tempo dinámico e boiante en motivos sociais e políticos, que o ilustrador debullou en series como o álbum Nós, Cousas da vida, Cincoenta homes por dez reás ou Cousas. Con pés literarios que apostilan a ilustración pertinente, o aspecto ético e ideolóxico impóñense de fondo tanto no relato ocorrente, hilarante e divertido como na denuncia máis tráxica. A intencionalidade era un principio que se mantiña sempre, mesmo nas viñetas de Carlos Maside, un pintor que alumea a convulsa historia do noso país en xornais do período. Entre a estética e a política Con estes importantes introitos, a partir dos anos setenta, xorde un elenco de artistas gráficos que furgan no novo contexto político, mentres evidencian a nosa idiosincrasia, esa personalidade retranqueira na que con poucas palabras e atinados xestos exprésase todo. O 'Carrabouxo', 'Floreano' ou 'Os Bolechas' falan por nós, dicindo o que nós non nos atreveriamos a recoñecer en público Estes profesionais retrataron unha época na que eran relevantes temas como a reivindicación do idioma ou a humanización dos políticos da Transición. Siro, Reimundo Patiño, Fernando Quesada e Xaquín Marín son figuras fundamentais porque coa súa obra quedou definitivamente asentada aquela relación, iniciada por Castelao, entre estética e política. Marín, creador dos entrañables Isolino e Gaspariño, impulsou ademais o Museo do Humor de Fene. Logo chegarían Xosé Lois, Gogue ou Pepe Carreiro e con eles O Carrabouxo, Floreano ou Os Bolechas, personaxes que acabaron entrando nas nosas vidas porque, sen pudor algún, falan por nós, dicindo o que nós non nos atreveriamos a recoñecer en público. Vémonos reflectidos e nalgunha das escenas destes creadores incluso atopamos o noso alter ego. Sabedoría do pobo Kiko Dasilva, Sabela Arias, Pinto &amp; Chinto, Santy Gutiérrez, Manuel Alejandro Búa, López Rubiño, Leandro, Meixide, Pedro Bouza... son algúns dos que forman esta gran familia da Banda Deseñada en Galicia. A este amplo grupo pertence Luis Davila, ao que recentemente de acaban de conceder o Premio Trasalba 2023. É o autor de O Bichero, un universo de homes, mulleres e animais varios que toman a vida con seriedade, como non podía ser doutro xeito, conscientes como son de reflectir a sabedoría do pobo ao que representan. Venansio, Doura, Tucho, Argimiro... e ata unha tal Mercediñas, entre rolda e rolda de viño, nunha feira, calcetando, tomando uns pementos de Padrón ou vendo a televisión, sácanlle punta ao que os rodea, sempre con parsimonia e moito sentidiño. Davila é un mestre da filosofía do cotiá, deses momentos recollidos ao voo que traslada logo con creativa sutileza a tira cómica. É de agradecer, tanto a el como a todos os que se consagran a esta faceta artística, que nos fagan a existencia máis levadeira.