Amar sen presas

Igual que na canción de Drexler, Esmeralda debeu ver unha luz do outro lado do río. Cruzou o Sil dende o lado de Torbeo para casar na aldea de Trasmonte. Os casamentos das dúas ribeiras non eran excepción senón norma: da pouca veciñanza que queda en Trasmonte, Juana e Andrés ou Rosa e Agustín tamén forman parte desa tradición octoxenaria de matrimonios fluviais. Para os ollos non arribeirados, o río evoca imaxes liminais que separan dous mundos, mais para a cultura ribeirá, o río era un elo de unión, se cadra máis un espello sobre a tona da auga no que as comunidades se reflectían nun xogo de pares. O río polo tato, como elemento compartido. Un río vivo no que se pescaba ou que era atravesado por mercadorías do lado de Castrocaldelas cara Lemos e ao revés. Parte desas mercadorías eran a roupa de bonito nun mulido enriba da cabeza, cruzando ribeiras o día da festa coa esperanza dun amor no baile. Esta era a orixe destes matrimonios líquidos. Esmeralda, como unha heroína da mitoloxía clásica, cruza o río para fundar unha nova estirpe xunto a Pedro da Casa da Vicenta. Tres fillos varóns: Tonio, Luis e Pedro que son membros da primeira xeración criada nun novo cambio radical na paisaxe da Ribeira Sacra, o máis profundo dende a medieval colonización cisterciense. Os ríos mudan e pasan a ser unha sucesión de encoros represados para a produción hidroeléctrica Mudanzas na paisaxe De cando en vez, a Historia pega grandes saltos e, neste caso, o axente de cambio foi Saltos del Sil, empresa responsable da construción da presa de Santo Estevo. O gran cambio nesta paisaxe ribeirá é tan profundo como que os ríos deixan de selo, para pasar a ser unha sucesión de encoros represados para a produción hidroeléctrica. Como cun sistema de poleas, esa tona da auga que actuaba de espello e vértebra das comunidades ribeirás, ascendeu. Muras e socalcos quedaron mergullados, alén dos casos máis coñecidos de aldeas enteiras ou igrexas viaxeiras. A viaxe estival a pé alén río xa non é realizable, as pesqueiras construídas quedan no fondo do embalse. As barcas van desaparecendo a medida que os viticultores tamén abandonan e as silveiras van tomando un rol na construción desta paisaxe. Pedro, Tonio, e Luis, fillos do seu tempo e do desmantelamento do agro, toman os camiños da emigración sen acabar nunca de marchar. As viñas da casa non se perden. As parcelas do Lagar do Caseiro, do Peago, da Salamanca, do Perdigón, a Viña da Abuela ou os Inxertos seguen na Casa ou activas hoxe en día. Incluso testemuñaron outra das modificacións da paisaxe recente cando o formato de libre condución en vaso foi substituído polo aramado tal e como coñeceran nos viñedos suízos da emigración. O aramado é dos procesos máis interesantes e dos que menos se teñen en conta á hora de falar da evolución da ribeira; seguramente porque non encaixan nos relatos ou visións sobre o mundo labrego creadas dende a cidade. Como é posible que o inmobilista labrego galego, tan atavicamente atado ás súas crenzas e saberes ancestrais fose quen de dispoñer un sistema moderno e técnico sobre o viñedo de xeito autónomo sen dirixismos da administración? O primeiro furancho Volvendo á nosa saga, co fluír dos ríos vitais, os irmáns vanse achegando ao retorno físico e simbólico ao tempo que a Terra Prometida da xubilación comeza a se enxergar. Coidar as viñas e a terra mais tamén a Mai. Noutro xiro no guión de Pedro, convértese no primeiro furancheiro da Ribeira Sacra, logo de suxerir a normativización necesaria por parte do Concello da Pobra do Brollón. Deste xeito fai sostible o tempo que inviste na viña e ese retorno económico, garante un tempo máis de vida da ribeira do Eivedo. O Currio, furancho ao pé das Pereiras da Libertaria que foran plantadas por Juan Abramo, mestre republicano asasinado no 36 non é só un centro de distribución de viño, mais tamén de Cultura e da palabra como factor de cohesión social. Ao pouco do nacemento do furancho, Esmeralda falece. Recordo como O Ferreiro, o día da morte de Esmeralda, veu ata o furancho pedir un vaso de auga. Ao non poder cobrárselle, con disimulo deixou unha moeda sobre a mesa antes de marchar. Unha moeda para que Esmeralda puidese pagar a Caronte a súa viaxe transribeirá e que aos días serviulle a el tamén, pois colleron a barca case xuntas. Con elas, nun par de días falece o 20% da veciñanza de Trasmonte ao tempo que nacía unha nova fórmula de manter a paisaxe. Ao redor do furancho o Currio establécese unha comunidade de rapazada non arribeirá que aprende dos dous irmáns paleoarribeirados, garantindo a tan cacarexada pervivencia dos saberes tradicionais, que a presa abra e que o Coñecemento siga o seu curso. Os Pedros e os Tonios son o río que une as dúas ribeiras: a dunha mocidade que quere emprender proxectos significativos na paisaxe e a dunha xeración que ten os coñecementos que se precisan para facelo.