Cando España transitaba da ditadura franquista á democracia posfranquista, un dos primeiros éxitos daquela grande operación de maquillaxe foi unha visita de Juan Carlos aos Estados Unidos. Con todo, no medio da euforia desencadeada, un xornalista fascista chamado Jaime Campmany foi o primeiro en chamar a atención. Campmany era un defensor firme do réxime franquista, fora procurador nas Cortes e todo, pero sabía ler en inglés. Foi el quen, despois do exitoso show estadounidense de Juan Carlos, publicou unha amarga columna na diario Información titulada "Castillo de naipes".
Campmany advertía que The Washington Post ("un diario cuxas opinións non son, precisamente, nin lixeiras nin neglixíbeis") cualificara España e a súa democracia de castelo de naipes e, por se alguén non entendía a metáfora, rematábaa coa definición: "Unha cousa que se pode vir abaixo con tan só un sopro". Reconvertido de camisa azul a defensor do novo réxime, o xornalista murciano escribía indignado e sorprendido pola observación do diario do señor Bradley, e pola acusación a España. Que máis temos que facer, dicía, para que nos tomen en serio e non nos desprecen como nación?
Nada. Non se pode facer nada. Porque, efectivamente, o tempo pasa e o castelo de cartas segue sendo visíbel. Pasaron case 50 anos desde aquel episodio e España segue sendo ostensibelmente un castelo de cartas que cambalea, un Estado que pode caer en calquera momento, unha nación cuestionada a diario polos seus habitantes. A irritación política, o pesimismo sobre o seu futuro, a falta de unidade e mesmo a ausencia de diálogo, o belicismo que ecoa en cada esquina, a provocación constante cara aos demais, son todos síntomas claros da existencia dunha nación que non é forte, que non cre en si mesma polo que é, que sabe que só se mantén impoñéndose coa violencia que é monopolio do Estado. Un proxecto de nación incapaz de crear consenso entre a súa xente, incapaz de sentirse propia entre aqueles que deberían ser os seus nacionais.
Os gardiáns da españolidade aférranse á amnistía para atacar non só os independentistas, senón os propios compatriotas que queren un goberno diferente
E, en relación con isto, nas últimas horas é espectacular e risíbel ver o furiosa que está a extrema dereita atacando o Borbón por ordenar a Pedro Sánchez que tente a investidura. E ao mesmo tempo é preocupante vela ameazar desde a tribuna das Cortes, coa violencia. Ou escoitar Ibarra comparar a amnistía nin máis nin menos que cunha violación colectiva de millóns de españois. Os gardiáns da españolidade aférranse agora á amnistía para atacar até a morte non só os independentistas cataláns –que iso aínda tería certa lóxica– vascos ou galegos, senón os seus propios compatriotas que queren un goberno diferente. E levarán a situación ao extremo máis extremo posíbel.
Hai poucos anos, Luisa Elena Delgado, catedrática da Universidade de Illinois, publicou un libriño moi ben chamado A nación singular. Nel analizaba esta fantasía española que sempre reclama defender "o que nos une" por encima dos "particularismos", coma se isto fose unha necesidade imperiosa para convivir como nación. E chegaba á conclusión de que a, digamos, cultura democrática española sostense sobre unha "fantasía de normalidade e consenso" que, con todo, esixe violentamente que todos se identifiquen inequivocamente coa forma de ser español que as elites decidiron que sexa.
Logrando así o nefasto efecto de que cada vez que unha parte da poboación non sente incluída nesta forma de ser española, esa discrepancia trátase non como un debate que pode ser canalizado e resolto, senón como un ataque grave que hai que sufocar e matar para preservar esa mitificada cohesión social e nacional que non é máis que unha forma de dominación. E así lles vai a cousa, María...
