Andando polo Camiño das Laxes, un tramo do antigo Camiño Real a Fisterra, dunha banda o monte e da outra un valado, chega a nós de lonxe unha voz, unhas palabras difíciles de enxergar mais que traen desde a distancia ecos de ledicia, o inicio dun riso, talvez un encontro entre irmás que levan tempo sen verse, talvez unha criatura que dá os seus primeiros pasos. Benaventurado océano de silencios, que poden atravesar os murmurios, a chamada do paporrubio, o zoar dos abellóns, a luz da tarde. A aldea custodia os silencios como as abellas gardan o mel nas entenas. A aldea custodia os silencios para nos beber neles, saciar a sede.
O Camiño Real chega a Toba desde o antigo Estanco do Sal, que deixou de cumprir esa función de monopolio real hai máis dun século, até perderse a memoria dos cobros que nel se facían. Foi despois casa de labranza, sendo chamada pola xente simplemente a Casa do Camiño. Eu non a coñecín habitada, senón como unha fermosa ruína, comesta polas silvas, na que procurabamos amoras.
No Camiño das Laxes as rodeiras preservan aínda, gravada na pedra, a memoria de centos de carros que ao longo dos séculos baixaban cargados do monte. Carro tras carro, imaxino cantos son necesarios para labrar sucos no granito, para inscribir na rocha a lembranza do último, o de Enrique Senlle. Os carros viñan de apañar a primavera, que así chaman en Toba a apañar mato, toxo tenro, xestas, queiroas, para o estrume na corte das vacas. A poesía da fala popular.
No Camiño das Laxes, noutros camiños, corredoiras, congostras de Galicia é posíbel escoitar o silencio. Nas aldeas, onde non chega o ruído, oímos o ritmo do sangue nos pulsos, voces na distancia, a voz dos pensamentos. Como o mel nas entenas, as aldeas gardan o silencio, a memoria dos carros, a primavera apañada, entre valados de xeometría tan fermosa –sendo irregular– como os hexágonos perfectos das abellas.
