Di un amigo meu filólogo que moitos dos problemas actuais van asociados ao escaso coñecemento da semántica. Non sei exactamente se motivada pola súa reflexión ou, talvez, polas miñas últimas lecturas sobre maternidade, decido dar un garbeo polo dicionario da RAG tras da palabra nai. Substantivo feminino. 1. Muller, ou femia en xeral, que tivo un ou varios fillos. Non satisfeita coa procura, deambulo por outros dicionarios e acho outras acepcións: causa, orixe, pouso do viño, abella raíña... Sigo botando en falla algo. En realidade, coido que hai tempo que convivo con esa ausencia.
Teño que trasladarme ao Hospital Teresa Herrera da Coruña durante o verán de 2020 para resituarme. A imaxe que me devolve o espello da memoria é a dun ventre mol e uns brazos baleiros após dar a luz á miña filla. Esa foi a benvida á "nova realidade". Mentres tanto, fóra daquel edificio gris ─nas contadas escapadas para descansar, mercar comida ou levar a roupa a unha lavandaría self-service─ a maternidade era máis lucida. Os bebés ían perfectamente acomodados en carriños modernos e as nais que batían comigo pola rúa combinaban a súa incipiente fatiga cun sorriso que traspasaba a máscara cirúrxica. Porén, a cromática da paisaxe esfumábase rapidamente ao cruzar a porta da UCIN. Alí as únicas cores permanentes eran as dos monitores que acompañaban os berces. Alí todo acadaba outra dimensión.
Co transcurso dos días funme adaptando ao lugar. A semántica expandiuse por outros campos e axiña incorporei termos como toracotomía, esternotomía, osixenación extracorpórea... Agudicei a capacidade de observación, ansiosa por descodificar calquera linguaxe que puidese serme útil. Por desgraza, tamén convivín coa zoosemiótica dos bramidos, confirmando a nosa irrefutábel, e tantas veces menosprezada, condición animal.
Unha mañá, de volta á UCIN, atopeime cun biombo de estrutura metálica e tea azul que separaba un dos berces do resto. O persoal sanitario ía e volvía da zona delimitada con evidente apuro. As nais e pais presentes ficabamos nun rigoroso silencio. Agora, coa lexitimidade que outorga o tempo, sei que esa revelación do desacougo activarase, coma un intermitente, de vez en cando, dentro de min. Así a todo, non creo que isto deba espertar ningún tipo de preocupación. Achegármonos á dor dos nosos conxéneres fortalécenos individual e colectivamente.
Máis alá daquel recuncho, con vistas á ría do Burgo, as mensaxes continuaban proxectando unha visión edulcorada da maternidade. Desde as fotografías editadas nas redes sociais até os anuncios de televisión. Nós non existiamos. Eramos invisíbeis para a sociedade. Non dispoñiamos, nin tan sequera, dunha faldriqueira de nomes da que botar man para designar aquela mestura de sufrimento, confusión e incerteza.
Quizais este foi o punto de partida para seguir indagando, meses máis tarde, sobre outras historias tapiadas por biombos. Historias que compartiron comigo outras mulleres e que converxen nesta porque todas as palabras que non pronunciamos ─despois dun aborto traumático ou intento de suicidio durante o puerperio, por citar algúns dos episodios que me relataron─ acaban formando parte do mesmo berro.
Malia que poida parecer o contrario, sería deshonesto pola miña parte dicir ou insinuar que saímos ilesas. Por iso, cómpre nomear, rexistrar e falar destas experiencias, para que ningunha sinta o illamento coma unha lousa sobre a súa propia dor, para que a sanidade pública ─se é que algún día a recuperamos e dignificamos o seu adxectivo─ coide ás nais que sabemos que o inicio da vida non é sempre sinónimo de felicidade.
O biombo apareceu por primeira vez en China hai dous milenios, baixo a dinastía de Han, e introduciuse no Xapón durante o século VIII. O seu nome en xaponés significa protección contra o vento. Desde entón son moitas as funcións que foi adquirindo, sendo a de separador de espazos unha das máis comúns. Retendo a imaxe daquel biombo do hospital, penso se realmente non constitúe unha metáfora de todo aquilo que se nos oculta para vivirmos nunha luminosidade enganosa. Tememos a escuridade, mais non a cegueira por exceso de luz. Curioso.
