As mulleres non teñen espazo no mar? Poucas, e cada vez menos

A partir da segunda metade do século XX prodúcese un progresivo aumento das taxas de actividade feminina, ata acadar no último trimestre de 2022 o 54%, dez puntos porcentuais por debaixo da taxa de actividade masculina. A concentración do emprego masculino e feminino en diferentes sectores é unha característica do mercado de traballo, condicionado tanto por factores sociais e culturais, como polas propias circunstancias da oferta laboral, e así as mulleres son maioría na sanidade, na educación ou no comercio, e os homes nos traballos manuais, e nos postos de dirección. Pese a esta circunstancia, constátase que as mulleres van ocupando un papel cada vez máis relevante en ocupacións tradicionalmente masculinizadas como na construción ou no transporte. Entre 2011 e 2021 o emprego feminino caeu ata un 24% na acuicultura Pero este avance non está sucedendo no sector da pesca á luz dos datos da Enquisa sobre a poboación ocupada nos sectores da pesca e da acuicultura mariña (Ocupesca), que se realiza con carácter bianual en Galicia desde 2011. Esta enquisa amosa que entre 2011 e 2021 o emprego feminino na pesca extractiva mantívose estable no 4% do total na tripulación dos barcos con porto base en Galicia, e caeu lixeiramente ata un 24% no caso do emprego na acuicultura. As cifras amosan que a pesca extractiva segue resistíndose a incorporar as mulleres nos barcos, incluso no segmento da flota que faena no caladoiro nacional, onde se concentra o 98% das 503 mulleres embarcadas en 2021. A participación das mulleres na acuicultura mariña no último decenio, aínda que parte dunha posición de maior relevancia, ten experimentado unha evolución negativa, tendo en conta que as mulleres perden peso relativo en relación ao conxunto da forza laboral tanto nas bateas, como nas granxas e criadeiros, e sobre todo nos parques de cultivo. Homes no marisqueo Por último, no sector do marisqueo a pé, o que era unha ocupación tradicionalmente feminina, na actualidade está experimentando unha progresiva incorporación de homes, nun proceso de masculinización común a todo o litoral galego, aínda que con diferente intensidade segundo as confrarías e zonas de pesca. O progresivo descenso da produción pesqueira e da flota tanto en Europa, como en España e especialmente en Galicia desde o último terzo do século XX produciu un continuo descenso da poboación empregada na pesca, e das oportunidades laborais para os máis mozos, que na actualidade se concreta nun avellentamento do sector, e na falta de tripulantes nalgúns segmentos da flota. Tanto a Política Pesqueira Común como o programa operativo para o sector pesqueiro español recoñecen a dificultade de atraer os mozos ao sector, e de incorporar man de obra feminina, en especial na pesca extractiva industrial. Polo tanto, esta situación de feble presenza da muller no sector non é exclusivo de Galicia, senón que é unha característica xeneralizada en Europa, e que algúns países como Noruega ou España tratan de combater con políticas, estratexias e medidas, que de momento non teñen dado os resultados agardados. A Declaración de Santiago de Compostela pola igualdade de oportunidades no sector pesqueiro e acuícola, asinada en 2018 no marco da I Conferencia Internacional de Mulleres na Pesca, recoñece as barreiras estruturais que dificultan que as mulleres se enrolen nos barcos, e a necesidade de adecuar as instalacións e os espazos de traballo. O Plan para a igualdade de xénero no sector pesqueiro e acuícola 2021-2027 da Administración estatal recolle estas demandas e insiste na necesidade de fomentar a incorporación das mulleres, mellorar as súas condicións laborais, e intensificar a súa participación efectiva nos órganos e procesos de decisión. En Galicia, aliñados coas estratexias de igualdade desenvolvidas en España, tanto o Goberno galego como as entidades do terceiro sector financian e promoven proxectos para facilitar esta incorporación, entre eles plataformas de emprego específicas para tituladas en pesca, accións formativas para introducir a perspectiva de xénero en centros de formación marítimo-pesqueira, ou estudos de identificación das necesidades en materia de prevención de riscos laborais para a tripulación dos buques de pesca, desde unha perspectiva de xénero, tratando así de superar os factores que condicionan a incorporación das mulleres a bordo. Aínda así, as estatísticas indican que apenas existen avances, e que incluso o emprego feminino vai perdendo peso relativo en actividades con tanto peso nas comunidades costeiras como o marisqueo a pé.