A difícil tarefa de contar parados

Unha das primeiras cousas que lle trato de ensinar ao meu alumnado na facultade é a responder "depende" cando lles fago algunha pregunta de contido macroeconómico. Non só lle concede á persoa interpelada uns segundos moi valiosos para afinar unha resposta máis elaborada, senón que, en moitas ocasións, é o mellor que se pode contestar. Por exemplo, se nos preguntamos cantos desempregados hai en Galicia, o mellor que podemos contestar é "depende". Porque non hai unha única forma de contabilizar o número de desempregados, e polo tanto, non hai unha única cifra de persoas paradas no mercado de traballo. É fundamental ser consciente das diferenzas existentes entre as principais metodoloxías das que dispoñemos para aproximar a cifra de persoas sen traballo, especialmente por parte dos responsables políticos, porque doutro xeito pódense cometer erros moi relevantes no deseño das políticas laborais, que acaban tendo resultados non esperados. As cifras do desemprego En España temos dúas estatísticas oficiais de desempregados, as dúas válidas, pero con metodoloxías diferentes e, sobre todo, que aspiran a medir conceptos e situacións distintas. Por unha banda temos o principal instrumento estatístico para a análise do mercado de traballo, a Enquisa de Poboación Activa (EPA), elaborada polo Instituto Nacional de Estatística (INE), que ofrece unha radiografía moi detallada do mercado laboral cada tres meses. Trátase dunha enquisa, cuxa mostraxe foi deseñada para ser representativa do total da poboación, e que (e isto é moi relevante) se elabora seguindo a mesma metodoloxía que no resto de países europeos, polo que os seus resultados son plenamente comparables. Segundo esta enquisa, unha persoa desempregada é aquela que na semana de referencia está sen traballo, dispoñible para traballar e buscando activamente emprego. A outra estatística é o rexistro de demandantes de emprego nas oficinas públicas de emprego, que non implica necesariamente que a persoa rexistrada estea buscando activamente traballo. Por exemplo, o rexistro pode estar condicionado á percepción da prestación por desemprego, sen necesidade de que a persoa demandante busque activamente un emprego. Esta estatística ofrécese mensualmente, e segue, como se pode deducir, unha metodoloxía de contaxe totalmente diferente á EPA. Non hai unha única forma de contabilizar o número de desemprega-dos, polo tanto, non hai unha única cifra de persoas paradas Polo tanto, se preguntamos: "Cantos desempregados hai en Galicia?", a nosa resposta debe ser "depende". Segundo a EPA, no primeiro trimestre de 2023, había un total de 133.789 persoas paradas. En cambio, o promedio do paro rexistrado nos tres primeiros meses foi de 143.662. É unha diferenza apreciable. Porén, non debemos caer na tentación de elixir unha fonte estatística ou a outra en función dos resultados que ofrecen (recordemos que miden aspectos diferentes do desemprego). De feito, o grao de solapamento das dúas cifras de desemprego sitúase arredor do 60%, é dicir, seis de cada 10 persoas serían consideradas como paradas en ambas as dúas estatísticas. Visto dende outra perspectiva, arredor dun 40% dos demandantes de emprego non serían considerados como desempregados na EPA, unha porcentaxe moi significativa. Políticas laborais Pero, ata que punto é relevante esta distinción? Moito, sobre todo cando falamos do deseño de políticas no mercado laboral. Por exemplo, a comparación das dúas estatísticas por grupos de idade amosa que os colectivos de maior idade teñen un maior peso sobre o total na estatística de paro rexistrado que na EPA, o que pode ser unha indicación de que o rexistro se debe a motivos non directamente relacionados coa busca de emprego (por exemplo, para manter a percepción dunha prestación á que teñen dereito). Ocorre o contrario cos colectivos máis novos, cun menor peso no paro rexistrado pero que na EPA amosan unha elevada incidencia do desemprego. Os responsables do deseño das políticas laborais, baixo unha percepción dunha maior incidencia do desemprego nun colectivo ou noutro poden dirixir políticas cara un determinado grupo (parados EPA, por exemplo) deseñadas en función das características dun grupo diferente (parados rexistrados). En definitiva, o deseño correcto das políticas laborais debe basearse sobre o coñecemento informado das fontes estatísticas dispoñibles, sendo conscientes do que miden, do que non miden, e das súas limitacións.