A saúde mental na axenda política

Hai escasos días puidemos escoitar á actual ministra de Sanidade, Mónica García, no acto de toma de posesión do seu cargo. Sanidade pública, universalidade, accesibilidade, cohesión ou equidade son principios que non debían faltar no seu discurso, ao igual que recordar que existen os determinantes sociais da saúde, como son o acceso a unha vivenda digna, un salario adecuado ou a redución das desigualdades, que fan que a saúde non só dependa de Sanidade. Destacou como unha das pedras angulares do Ministerio que agora encabeza, a consecución dun pacto de Estado pola Saúde Mental. Benvido sexa. Na era poscovid, até parece que a saúde mental forma parte intrínseca da axenda dos diferentes partidos políticos, pero nada máis lonxe da realidade. A nivel estatal, non hai máis que fixarse en que lexislaturas se desenvolveron as estratexias de saúde mental do Sistema Nacional de Saúde. Foron gobernos progresistas quen tiveron maior sensibilidade social para tratar de afianzar a estrutura de atención á saúde mental. De forma sistemática, cun cambio de signo político, estas estratexias quedaban en suspenso. Un plan demorado En Galicia ocorreu de forma similar. O goberno bipartito puxo en marcha o plan estratéxico de saúde mental 2006-2011, paralizado a partir de 2009, coa chegada dun novo goberno, esta vez do Partido popular. Nos anos seguintes, o Goberno popular rexeitou de forma repetida todas as propostas en materia de saúde mental que presentaban de forma unánime os grupos da oposición, negando a necesidade de planificación sanitaria específica en saúde mental a pesar de todos os indicadores de aumento dos problemas de saúde mental, consumo de psicofármacos ou número de suicidios nos seguintes anos da recesión económica. As alusións a directrices en saúde mental quedaban acantoadas en apenas páxina e media dun documento xeral de planificación sanitaria. En 2017, cando a negación da problemática de saúde mental era insostible, e ante a presión de colectivos sociais, profesionais e políticos, anunciaron para ese ano o futuro Plan de Saúde Mental. Foi adiándose ano tras ano, e aínda en decembro de 2019, os grupos da oposición seguían preguntando polas causas de demora na elaboración dese plan, que viu a luz a poucos días dunhas eleccións autonómicas. O discurso social é máis amable e normalizador ante a posibilidade de padecer un problema emocional, pero seguen os estigmas clásicos Agora, o Goberno da Xunta lóase polo desenvolvemento do Plan de Saúde Mental de Galicia poscovid, respondendo con datos sobre ratios, novas unidades e programas asistenciais ou anunciando o que queda por facer segundo as súas previsións, pero sen promover unha reflexión construtiva sobre a situación actual en Galicia, onde os indicadores de mala saúde mental seguen a ser moi negativos, que permita corrixir canto antes as insuficiencias evidentes do plan. Non hai que esperar ao remate do período de vixencia do plan, nin da lexislatura. Pacto de Estado É necesario un pacto de Estado pola Saúde Mental que vincule a todos os partidos políticos. Os vaivéns nas políticas en saúde mental non deben volver a ocorrer. Deben conseguirse pactos que vaian máis alá das cores políticas, das lexislaturas e das alianzas que en cada momento se tezan. Un pacto de Estado que vaia moito máis aló de falar de dotacións profesionais, número de consultas e centros hospitalarios. Onde se analice en profundidade os determinantes socioculturais e económicos do malestar, que aniñan nas desigualdades sociais ou nas violencias estruturais. Tamén é necesario un pacto de Estado que vincule aos representantes políticos. No momento actual, o discurso social é máis amable e normalizador, polo menos en aparencia, ante a posibilidade de padecer un problema emocional. Pero ao mesmo tempo, seguen a reproducirse os prexuízos e estigmas clásicos. Empezando pola clase política. Parece que quedara atrás aquel "vai ao médico" que un deputado popular gritou no Congreso a Íñigo Errejón no ano 2021, pero hai uns días o líder do PP, Alberto Nuñez Feijóo, acusou a Pedro Sánchez de ter un "tic patolóxico" convertendo a saúde mental en ariete contra o adversario. Este tipo de insultos non poden seguir tendo cabida nunha sociedade que se pretende diversa. Por último, é necesario un pacto de Estado pola Saúde Mental que consiga coordinar as diferentes Administracións (locais, autonómicas, estatal) e departamentos/consellerías, porque como dicía a actual ministra de Sanidade, a saúde non só depende de sanidade. É fundamental potenciar políticas de vivenda, traballo, servizos sociais, educación ou xustiza, de xeito transversal e coordinado.