O noso maior fracaso

"Todo tempo pasado foi o mellor" é para gran parte da humanidade, viva onde viva, un mantra que semella repetirse non só entre os máis nostálxicos. Ás desigualdades sociais herdadas xa podemos sumar a crise climática, as consecuencias da pandemia, os conflitos bélicos e aínda os desafíos tecnolóxicos que até hai apenas unha década semellaban máis propios da ciencia ficción que do mundo real. A estes fenómenos globais súmanse por todo o planeta problemáticas particulares, algunhas delas devastadoras, e ás que a sociedade galega non é allea. Como país que somos, asistimos con temor á degradación e ao empobrecemento da nosa paisaxe, da nosa identidade propia e aínda á rapina e á especulación dos nosos recursos naturais, algo que xa denunciou o Cura de Fruíme hai 250 anos. Aínda poderiamos sumar, a todos eles, o inverno demográfico, a falta do noso propio relevo biolóxico sen o cal, na realidade, gran parte do anterior carecería do significado que lle outorgamos. Máis preocupada pola natalidade e por traer a este mundo novos membros, a nosa sociedade tende a esquecer aqueles integrantes do grupo máis desfavorecidos, as persoas que non gozan de saúde, especialmente cando as doenzas son invisíbeis e atacan, pouco a pouco, a nosa mente. Poucos tipos de patoloxías son máis perigosas que as que destrúen a nosa psique sen dar a cara. Nese situación áchase, cada vez máis, a xente idosa mais tamén a nova, presionada polas expectativas sociais, pola inexperiencia vital e aínda por un mundo que, por veces, semella ser máis real canto máis virtual é. A aprobación do grupo e a procura de prestixio social convértense xa nunha obsesión de moitos rapaces e rapazas a través dos famosos 'likes'. O paradoxo non pode ser maior nun mundo, en aparencia, interconectado por redes sociais de todo tipo e con infinidade de posibilidades ao noso alcance. Por moito que o simulen, que o disfracen ou oculten, ningunha delas parece evitar o sentimento de soidade que algúns membros da nosa equipa, da nosa sociedade en definitiva, chegan a desenvolver. Incómodo pero real Tras esa sensación de angustia e ansiedade agóchanse moitos trastornos mentais que, levados ao extremo, poden conducir unha persoa á súa voluntaria eliminación física: falamos do tabú social do suicidio e, en concreto, do que está a azoutar a nosa xuventude na actualidade. Após a pandemia, o fenómeno está a acadar unha elevada incidencia entre os adolescentes e os máis novos até taxas nunca rexistradas. Hoxe, en Galiza, o suicidio xa supón a primeira causa de morte na rapazada entre os 16 e 24 anos. É unha realidade que por ser incómoda non vai desaparecer. A procura de prestixio social e a aprobación do grupo convértense nunha obsesión de moitos rapaces e rapazas a través dos famosos 'likes' É doado afirmar que todo suicidio é evitábel, mais para o deter é preciso a implicación de numerosos axentes sociais. No caso galego, non é menos necesario un auténtico e xenuíno compromiso da administración galega e dos seus responsábeis políticos para frear unha lacra que en Galiza acaba coa vida dunha persoa ao día, unha das taxas máis elevadas de Europa. Están a funcionar os procedementos de diagnose na Atención Primaria do noso país? Existe un interese real de dotar Galiza de instrumentos suficientes como para facer fronte a un fenómeno que deixa ao seu paso vidas e devastación familiar? Por súa parte, a unidade familiar e as persoas que as compoñen tamén merecen unha especial atención logo dun episodio tan dramático e profundamente traumático como a perda do membro máis querido da casa. Na actualidade a xestión dos mecanismos públicos a disposición das familias non está á altura nos tempos (semanas de espera) nin enfronta a estigmatización social que sofren estas, incapaces de se explicar unha situación tan dolorosa ("que fixemos mal"?). Máis unha vez a pandemia e os efectos da Covid semellan servir de coartada dun fenómeno que, posibelmente, teña moito a ver coa deriva das redes sociais como creadoras de miraxes e ilusións de vidas tan perfectas como inexistentes. Outro dos culpábeis recorrentes é o medio xeográfico, ao que se acusa de incidir no elevado índice de suicidio que sofre o país. Máis estudado no caso dalgunhas minorías étnicas, o suicidio acada cotas elevadas nas sociedades onde se percibe unha sensación grupal de abatemento, derrota e autoodio. Hoxe non coñecemos a incidencia real destes elementos na sociedade galega, mais é preciso atallar, canto antes, un problema social que retrata as nosas miserias e que representa, sen dúbida, o noso maior fracaso como país.