Desenfunda, forasteiro

A principios da pasada década a Association to Advance Collegiate Schools of Business estimou que o número de escolas de negocios era dunhas 13.000. Hoxe son máis de 16.000, e aínda se seguen abrindo máis. Moitas delas están vinculadas a universidades, contando cos mellores edificios e medios, o que indica que hai negocio ao redor das escolas de negocios. As escolas de negocios tiveron un papel significativo na formación de líderes empresariais e no desenvolvemento da xestión empresarial. Sen dúbida contribuíron a unha maior profesionalización dos cadros directivos das organizacións nas últimas décadas, e iso é bo. Pero tamén se sitúan como corresponsables do incremento das desigualdades socioeconómicas dentro das organizacións e da proliferación dalgunhas malas prácticas no goberno das empresas. Vexamos os porqués desta afirmación, polo menos algúns deles. A maximización de beneficios e de valor para os accionistas foi un dos mantras comúns nas escolas de negocios. En moitas ocasións pasando por riba dos razoables criterios éticos e de compromiso social e ambiental. Pensar que a maximización de beneficios é o obxectivo exclusivo e pode ser o único criterio para medir o rendemento dun directivo é unha clara invitación á redución de custos laborais, sexa reducindo salarios, automatizando o traballo para reducir persoal ou buscando a forma de pagar menos impostos. Escolas de negocios As escolas de negocios, especialmente as máis prestixiosas, son moi caras. Excepcionalmente caras. Isto reduce a diversidade socioeconómica dos seus estudantes e profunda na súa, de seu, cultura de exclusividade e elitismo. Por outra banda, o enfoque docente que seguen estas escolas é bastante homoxéneo, polo que non hai suficiente diversidade de contidos e de métodos de ensino-aprendizaxe, algo que é necesario para dispoñer de cadros directivos igualmente diversos. En canto á xestión dos recursos humanos, parece poñerse bastante máis énfases na parte de "recursos" que na de "humanos". Aqueles directivos que pasaron por escolas de negocios son especialmente aplicados á hora de asignarse a si mesmos mellores salarios É certo que moitas escolas de negocios levan tempo integrando o ensino da ética empresarial e a responsabilidade social corporativa nos seus currículos, pero non sempre estes temas se abordan co rigor e a profundidade aconsellables. É máis, en ocasións parecen contidos meramente cosméticos, sen que exista unha conciencia clara da súa importancia na formación dos futuros profesionais. Friedman, Premio Nobel de Economía, escribiu en 1970 que a responsabilidade social das empresas é aumentar os seus beneficios. A súa responsabilidade social, por tanto, non é coa sociedade, senón cunha parte moi concreta dela: os seus accionistas. A doutrina Friedman (el mesmo chamouna así, supoño que nun alarde de modestia), prendeu como a palla nas escolas de negocios. De feito, segundo os economistas Daron Acemoglu e Simon Johnson (Power and Progress), os directivos que pasaron por escolas de negocios son especialmente aplicados á hora de asignarse a si mesmos mellores salarios, mentres que conxelan os dos seus empregados. Influencia e beneficios Seguro que non esquecemos a crise financeira de 2008. As súas consecuencias golpearon con dureza a moitas persoas en todo o mundo, quizais a vostede entre elas. Entón evidenciouse que un bo número das figuras crave do sector financeiro, responsables de decisións que conduciron a esta crise, procedían de prestixiosas escolas de negocios. É certo que non ten que haber necesariamente unha relación causa-efecto neste caso, e pode ser sen máis unha coincidencia, pero aquel desastre puido evitarse cun comportamento ético e social máis responsable por parte de certos tomadores de decisións. En todo caso, non poucos analistas, economistas e ata profesores de escolas de negocios situaron estas institucións de educación no punto de mira das súas críticas. Estou seguro de que en ningunha escola de negocios se ensinan prácticas de xestión perversas e menos ilegais. Tampouco podemos negar, sobre todo nas mellores, a calidade da súa formación. Pero quizais o seu obxectivo sexa tamén, e custe o que custe, o de maximizar beneficios e, se así fose, como van ensinar o contrario do que buscan para si? Tampouco podemos acusar sen máis as escolas de negocios de conformar en exclusiva os principios e valores dos seus estudantes. Nestes terá sido tanto ou máis importante a educación previa que recibisen, a influencia da súa contorna familiar e social e o contexto socioeconómico no que vivisen. En todo caso, unha de dúas, ou unha escola de negocios é realmente boa e, por iso, terá influído definitivamente nos seus estudantes, polo menos en como xestionan unha compañía, ou é mala e non cumpre sequera coa súa función formativa. Nunha das súas maxistrais viñetas, El Roto debuxou a un gánster que lle preguntaba a outro (falo de memoria), en que escola de negocios estudara. Un tanto esaxerando, claro, pero así é o humor, como a vida mesma.