Caciquismo, lacra social

Tomarei o caso de Luis Rubiales como percha informativa dunha actitude que é tan vella como a memoria colectiva poida lembrar. Á marxe do bico non pedido á xogadora de fútbol, na súa comparecencia o aludido tamén falou de renovacións, de suba de soldos, de incrementos orzamentarios... Decisións, todas elas, que se arrogou para si, en exclusiva. A persoa que falaba, con potestade para dar e quitar, foi implicando na súa oratoria aos alí presentes. Nomeándoos un a un como recordándolles quen os puxera, en última instancia, no cargo que ostentan. Así é como o caciquismo é unha lacra social tan normalizada como o machismo. Con ambos convivimos a pesar de limitarnos. Podemos definir o caciquismo como a rede de relacións sociais que ditan a vida política dun grupo de persoas Podemos definir o caciquismo como a rede de relacións sociais que ditan a vida política dun grupo de persoas. O sistema caciquil atopou o seu principal aliado no mundo agrario. A mediados do século XIX, cando o clientelismo rural adquire unha nova dimensión, afírmase este sistema no marco dunha economía de mercado. A partir dese momento, as formas de relación social foron converxendo para configurar o actual modo normalizado de funcionamento político. Clientelismo O caciquismo consolidouse durante a Restauración. Os caciques eran os encargados de controlar os votos na súa localidade. Básico para a alternancia política que demandaba o sistema. A través das clientelas caciquís, algo semellante á autoridade chegaba aos lugares máis recollidos da xeografía. Nun país onde as distancias eran grandes e as vías de comunicación precarias, sostívose por anos un comercio económico local dentro dun mundo eminentemente rural. Ademais, a caída do Antigo Réxime era recente, algúns aspectos persistían na sociedade. O que se unía a un Estado centralizado e débil, que se atopaba perante a fragmentación do poder. Así é como finalmente entregou parte dese poder ás figuras representativas locais para que sustentasen a estrutura. Eran os inicios do Estado Moderno pero sostido con figuras impostas pola tradición. Grupos sociais privilexiados que aproveitaban a tradición familiar, a bonanza económica ou a educación para escalar na esfera política a través do control local. A fraxilidade do sistema liberal e a preeminencia de certos individuos distinguidos provocaron a aparición de mecanismos de intervención política destinados á salvagarda de intereses particulares, independentes de ideoloxías e confesións. Tomando como base a coacción, o fraude ou a manipulación, os caciques conseguiron intervir na designación de cargos públicos, nos resultados electorais, e na toma de decisións políticas e socias, prolongando o seu legado por décadas. Clientelismo e caciquismo alimentaron unha cultura política que chegou até hoxe, onde a defensa do interese privado prima por riba do benestar xeral. Onde a desigualdade e a discriminación minan calquera marco normativo ou cívico de democratización do poder localizado. Na base, fican os favores persoais e a desmobilización política de boa parte do electorado, que favorece o mantemento do sistema. A propia concesión mutua de servizos provoca a desideoloxización da masa electoral, que tende a votar ou a apoiar en función de favores recibidos ou da previsión de sérenlle concedidos. Familias e elites Igual que na Restauración, aínda hoxe en moitos ámbitos vemos a cristalización do poder en familias ou elites que expanden a súa influencia polas fendas do sistema: organismos autónomos, fundacións públicas, universidades, organismos de investigación, Consello Xeral do Poder Xudicial, televisións públicas, intervención e control de contas son parte dun larguísimo etcétera de exemplos. En 1901 Xoaquín Costa publicaba o libro Oligarquía e caciquismo, rematando a análise con doce propostas. "Sacrificar a meirande parte do orzamento" para reforzar a educación básica; un "abastecemento rápido de pan e carne" que non era outra cousa que asegurar esta necesidade vital por riba do favor persoal; "que todos os pobos da Península poidan desfrutar os beneficios do transporte sobre rodas" redundando no fluxo de información entre veciños con problemas parellos; regulación xusta do mercado de traballo e "Socorro Mutuo por iniciativa e baixo a dirección do Estado" garantindo así unha sanidade pública igualitaria e de calidade que non fora obxecto de gracia; crear un poder xudicial "digno da súa función"; ou a "renovación de todo o persoal gobernante nos últimos vinte e oito años e a conseguinte formación de órganos novos de opinión e novos instrumentos de goberno". Moitas aínda son batallas do noso tempo.