8 de Marzo, antano e hogano

1974-75 foi o noso último curso (oficial) na universidade galega, daquela unicamente a de Santiago de Compostela. 5º de Filosofía e Letras, sección Filoloxía Hispánica. Ano interesante, abofé. Na materia de Literatura Española daquel curso (literatura española do XVIII, XIX e XX), unha das leituras obrigatorias consistía na de tres volumes do Padre Feixoo, do seu Teatro crítico universal. O seu Discurso XVI, "Discurso en defensa de las mujeres", non estaba incluído naquela escolma. Por suposto, da "galeguidade" do frade bieito, da súa defensa do galego como descendente do latín, do seu discípulo, o P. Sarmiento, e da súa inmensa obra "galegófila", ninguén nos falou. Na mesma materia, tres amigos íntimos (Eduardo Álvarez, Elvira Sanz e unha servidora) escollemos, como obra sobre a que debiamos preparar unha exposición oral para toda a aula, En las orillas del Sar. Que diríamos? Que bibliografía manexaríamos? Por fóra da nosa devoción rosaliana (coñeciamos Cantares gallegos e Follas novas nas aulas de Literatura Galega Contemporánea), que impresión nos causaría tal monumento testamentar da nosa escritora fundacional? Que leitura faríamos dos seus noventa e nove poemas? Liberación da muller Curso decisivo, dicía. Viñamos da primavera daquel 1974, coa explosión de alegría que provocara o 25 de Abril portugués. Éranos familiar o FRELIMO (Fronte de Libertação de Moçambique), en plena loita pola independencia. Pola súa sigla, demos en crear como brincadeira o "Frelimu" ("Frente de Liberación da Muller"). Vehemencia e paixón non nos faltaban, desde logo. Por certo, xa daquela –para non idealizarmos nada– estaba vivo o debate entre "progresismo" e nacionalismo galego. Unha compañeira do noso grupo amical chamábame "folklórica" por eu defender o segundo; xa non digamos o feminismo: o suposto feminismo-verité residenciábase en España-Europa; na Galiza, orfas. Rosalía de Castro, descoñecida (e negada), nesta dimensión vertebral da súa obra como en tantas outras. A aquela altura, unha expresión absolutamente coñecida e reiterada (non precisarei indicar en que círculos ou minorías), tanto no ámbito político como no mediático, era "muller-obxecto". A súa denuncia, a crítica de todo o dispositivo e de todo o bombardeo de cousificación, de reificación das mulleres era constante. Hoxe, caiu en sintomático desuso, porque, seica, se poden conxuminar a auga e o aceite: a multiplicación histérica do mercado a custa de ampliar exponencialmente o consumo de mulleres, tamén de nenas e nenos, tamén da sexualización cousificada de homes, e o feminismo declarativo ou cosmético. Falabamos de clase social como marcante dun ou doutro feminismo, da distintividade que esixía un tratamento diferenciado da especificidade laboral-social-cultural da nosa nación. Empoderamento Tempos veñen, tempos van. Incrementouse de forma descomunal a influencia político-mediático-universitaria da todopoderosa factoría ideolóxico-moral dos USA e, no seu ronsel, da UE. Para estar à la page cómpre abandonar o coñecemento empírico e a histórico da túa propria realidade e aplicar, velis nolis, os patróns de análise e de propostas do feminismo de importación, vía España sempre, faltaría máis. Vaporizadas categorías epistemolóxicas fundamentais, eríxese o patriarcado como culpábel universal de toda canta derivada sexista existir, como se a súa lousa actuase igual no Neolítico que no actual capitalismo globalizado. Na esteira do clásico individualismo burgués, agora a cuestión é conseguir o "empoderamento" (empowerment) feminino. Unha vez conseguido, véndese como talismán mirífico: adeus condicionamentos laborais, sociais, políticos, culturais: quen quer, pode. Ele! Ocórresenos que, talvez, o tal empoderamento se poderá graduar, como na oficialidade militar: xa me empoderei como cabo; a ver se dou ascendido a tenente ou a capitá... Seguimos a ler ou ouvir a deplorábel confusión entre traballo e emprego, entre labores gratuítos e retribución salarial E, no entanto, usos e costumes do máis rancio tradicionalismo perviven con toda a naturalidade: séguese a furar as orellas do naipelo se é nena, como automatismo que non se interrompe. Si, tamén o fan rapaces, polo que antes comentamos, o que non modifica o significado dunha ancestral marca imposta ás mulleres. Ano após ano, os informes ad hoc da Confederación Intersindical Galega continúan a rexistrar a coincidencia dos máis negativos indicadores económico-laborais co xénero feminino. Seguimos a ler ou ouvir a deplorábel confusión entre traballo e emprego, entre labores gratuítos e retribución salarial. "Mas... non temás", que escrebeu Rosalía de Castro. Hoxe todo o mundo é feminista, o que equivale a que ninguén o ten por que ser con algún fundamento.