O 26% do ingresado por Audasa vira en beneficios

A Autoestrada do Atlántico representa a xoia da coroa do grupo Itínere. O equipo directivo do principal xestor privado estatal de infraestruturas non dubida en presentar a vía galega como o activo máis rendíbel da compañía, até o punto de que a concesionaria agarda uns beneficios de 9.561 millóns de euros até 2048, ano de remate da autorización administrativa de explotación. Tanto é así que os fondos de investimento rivalizan por tomar posicións no capital da mercantil, facendo parte da mesma APG, o maior fondo de pensións de Holanda, cun capital de 35,6 billóns de euros, procedentes na súa maioría das contribucións das traballadoras e traballadores do sector público; USS, principal fondo de pensións das universidades e do conxunto das institucións da educación superior no Reino Unido, con activos de 40.000 millóns de libras, e tamén o grupo holandés PGGM. A galiña dos ovos de ouro de Itínere Audasa é a galiña dos ovos de ouro para o grupo. Malia a ausencia de transparencia na compañía á hora de facer públicos os resultados económicos da concesión, como denunciou nun recente informe a Comisión Galega da Competencia, o plan económico financeiro presentado pola mercantil en 1999 sinalaba que “leva cinco anos con beneficios” e que “desde o ano 1984 até o ano 1993 os resultados negativos compensáronse con subvencións que se aprobaban nos orzamentos xerais do Estado e que se rexistraron como ingresos de explotación”. A rendibilidade da explotación aumenta ano tras ano e o 26,3% do ingresado convértese en ganancias; é dicir, un de cada catro euros dos recadados nas portaxes viran en beneficio neto, tras pagar impostos, nóminas do persoal, obras de conservación e gastos varios. As elevadas tarifas das peaxes son unha das chaves do éxito económico de Audasa. Segundo destacou a Comisión Galega da Competencia, “de 22 anos transcorridos desde a aprobación do plan económico financeiro de 1999 os ingresos reais por peaxe da concesionaria incrementáronse a respecto do exercicio anterior en 17 ocasións e diminuíron a respecto do ano anterior en cinco ocasións. Catro deses anos foron derivados da crise xerada no ano 2008. Durante os anteriores, os ingresos por peaxe reais superaron os previstos no plan económico financeiro de 1999”. Así as cousas, as galegas e galegos pagaron 3.228 millóns de euros en peaxes por circular pola AP-9 desde 1979, ano de apertura ao público do primeiro tramo, achegando aos seus titulares uns beneficios superiores a 1.000 millóns de euros. Os acordos de 2011 subiron exponencialmente o lucro de Audasa As novas condicións das peaxes acordadas en 2011 entre o Estado e Audasa incrementaron de maneira exponencial a conta de resultados da concesionaria. A este respecto, a Xunta da Galiza considerou que “ese aumento da tarifa de 1% acadaría a cifra de 1.463 millóns de euros até o ano 2043”. Pola súa banda, a Comisión Galega da Competencia destacou que “a aplicación de 1% acumulativo anual do Real decreto 1733/2011 implica un pago total adicional por parte dos usuarios (e un ingreso para a concesionaria), considerando o efecto do IPC, de 1.463,05 millóns de euros, para o financiamento dunhas obras que ascenden a 228,217 millóns de euros”. As rebaixas fiscais de Aznar O trato de favor das administracións públicas a Audasa é unha constante. Así, en 2004, o Tribunal de Contas sinalou que a prórroga da explotación concedida polo Executivo de José María Aznar supuxo “un cuantioso volume de recursos económicos proveniente tanto dos maiores beneficios tributarios e económicos-financeiros como dos maiores volumes de ingresos por peaxes”. Concretamente os beneficios fiscais consistiron en exencións de impostos sobre as operacións de endebedamento de Audasa de até o 95%, malia que as mesmas deberan rematar o 20 de agosto de 1998, conforme o estabelecido pola anterior ampliación da concesión outorgada polo Goberno de Felipe González. Audasa continúa beneficiándose dunha fiscalidade á medida. A este respecto, a Comisión Galega da Competencia criticou no seu informe de setembro que “o convenio de 2011 contempla a repercusión no sistema de tarifas que se incrementa para a compensación, da variación da cota do Imposto de Sociedades cando iso non é un gasto de investimento nin tampouco de mantemento, o que é algo totalmente alleo para o cálculo do equilibrio económico financeiro da concesión como consecuencia da execución das obras, tendo en conta que o Imposto de Sociedades é un imposto que grava a renda obtida pola empresa concesionaria e non os ingresos, o que confire unha vantaxe singularizada en favor da empresa concesionaria que non a tería sen a aprobación deste Real decreto 1733/2011”. As achegas públicas do Estado son unha constante na conta de resultados de Audasa. A existencia de varios tramos da AP-9 con peaxe na sombra supón anualmente transferencias de importantes cantidades de fondos públicos para a concesionaria, recibindo por este concepto a compañía en 2018 un total de 12,669 millóns e en 2019 un total de 13,311 millóns. A contía destes fondos vaise incrementar a partir deste exercicio, como consecuencia das novas liñas de axudas dirixidas a bonificar as peaxes aos usuarios. As dúbidas legais da concesión A Comisión Europea non ten dúbidas. As autoridades comunitarias, nunha resolución de 24 de setembro, afirman que as tres prórrogas de ampliación da concesión da AP-9 non se axustan á lei, ao ser outorgadas de maneira directa a Audasa sen permitir a libre concorrencia a outros operadores, tal e como determina a lexislación de aplicación. Asemade, entenden que o Executivo español non cumpriu coa normativa en materia de contratos públicos e “ampliaron a duración das concesións de autoestradas sen iniciar previamente procedementos de licitación”. Neste sentido, consideran que “a prórroga dun contrato de concesión equivale a unha nova concesión” e reclaman a súa revogación. O Consello Consultivo da Galiza advertiu en 2020 a ilegalidade dalgunha destas prórrogas. Así, no seu informe 93/2020, de 20 de maio, sinala a “improcedencia deses incrementos extraordinarios aprobados como compensación polas obras de ampliación” e cuestiona os incrementos das tarifas das peaxes aprobados en 2011 e 2018. Na mesma dirección, indica que “tanto no citado Real decreto 1733/2011, do 18 de novembro aprobatorio do convenio polo que se modifican determinados termos da concesión para a construción, conservación e explotación da Autoestrada do Atlántico (AP-9), como no citado Real decreto 1359/2018, do 29 de outubro, que aprobou a addenda ao devandito convenio, producíronse quebras de legalidade, substantivas”. O órgano consultivo entende que eses dous acordos “incorren en causas de nulidade de pleno dereito” e en consecuencia “determina a improcedencia dos incrementos extraordinarios de tarifas acordados como sistema de compensación polos investimentos realizados”. Pola súa banda, a Comisión Galega da Competencia tamén dubida da legalidade do tempo de concesión e salienta que “a última ampliación fíxose ao amparo da Lei 13/1996, do 30 de decembro, de Medidas Fiscais e Administrativas que modificou a Lei 8/1972, de 10 de maio, que ampliou o prazo máximo de duración destas concesións, que era de 50 anos, ao de 75 anos. Actualmente, de acordo coa Lei de contratos do sector público, o prazo de duración máxima dun contrato de concesión de obras é de 40 anos”. A Comisión Galega da Competencia considera que Audasa podería estar incumprindo as disposicións fixadas nos acordos asinados co Estado. A este respecto, lembra que no plan económico financeiro con que a compañía consegue a concesión en 1973 estabelécese “a renuncia total pola concesionaria á revisión das tarifas durante os últimos anos do período concesional” e conclúe que “se entendemos, como así entende este pleno, que ese ofrecemento complementario segue vixente na medida que os posteriores plans económico financeiros non alteraron nin anularon a súa validez como ofrecemento presentado ao concurso polo concesionario, Audasa debería de renunciar á revisión de tarifas durante os últimos 10 anos da concesión. De acordo co prazo inicial da concesión, a renuncia á revisión das tarifas debería de realizarse no período 2003- 2013”. As dúbidas sobre a vulneración dos pregos da concesión de 1973 afectan a outros apartados do acordo. Nesta dirección, a Comisión Galega da Competencia recorda o compromiso de Audasa de “destinar o 50% das reservas que se creen a partir do momento en que se amortizara a totalidade dos recursos ás actuacións que a administración determine” e “reducir o período concesional no caso de que se obteñan ingresos superiores aos previstos, en base á redacción dun novo plan económico financeiro no momento en que alcance o máximo da carga financeira diferida e a través do cal se determine o novo período de financiamento e amortización”. Un e outro suposto non se teñen cumprido até a data.