Por que, Asturias, por que?

As relacións entre as xentes das dúas ribeiras do Eo foron sempre de boa veciñanza. Por sinal, un terzo da poboación de Ribadeo procede do occidente de Asturias, no verán son moitos os asturianos que pasan vacacións na Mariña (e mesmo celebran a Santina e poñen unha chea de bandeiras), nos bares mariñaos é frecuente achar prensa asturiana e non poucos profesionais asturianos que exercen no Eo-Navia residen en Ribadeo, vila que exerce como pólo de atracción social, económica e comercial de toda esta bisbarra. E son tan tolerantes en Ribadeo que mesmo tragan coa paranoia de "Ría del Eo" para accederen a programas interrexionais de desenvolvemento, pois algúns alcaldes asturianos estarían dispostos á inmolación antes que aceptar en accións e publicacións a forma histórica e tradicional "Ría de Ribadeo" (ningunha ría leva nome de río, senón da vila principal das súas ribeiras). E os concellos galegos transixen porque haxa paz. Glotónimo ilegal Porén, en Asturias hai unhas finísimas sensibilidades que todo o perciben como "invasión" galega: o nome da ría de Ribadeo, a percepción da TVG, os debuxos de Castelao, o Dicionario do Galego de Asturias de Carlos Aenlle ou mesmo a "inadmisible inxerencia" de cando algunha asociación ou institución galega opina sobre o maltrato e a invisibilización que sofre a nosa lingua no Eo-Navia por parte das autoridades asturianas. Dámaso Alonso creara o glotónimo "galego-asturiano" para se referir ao galego falado en Asturias. Porén a Academia de la Llingua Asturiana (ALLA) manipulou a etiqueta para dar a entender unha "lingua de transición con trazos híbridos galegos e asturianos". Así e todo, "gallego-asturiano" pasou a ser a única denominación legal e oficial para o galego de Asturias, aínda que na práctica fose un OFNI (Obxecto Filolóxico Non Identificado), pois a ALLA nunca aclarou se o considera unha lingua nova ou unha variedade do asturiano (mais sempre dependente da ALLA, quen elabora normativa, dicionario, etc.). Algo insólito no mundo: unha academia tutelando a lingua propia e a lingua veciña. Se o "eonaviego" fose unha lingua propia diferente do galego, que fai tutelado pola ALLA e dependendo dela? Desde 2006 os dirixentes da ALLA, obsesionados con xebraren o galego de Asturias para fagocitalo, teimaron en que gallego-asturiano lembra demasiado a galego, e como para eles o de galego ten "connotacións pexorativas" (sic), botaron man do glotónimo "eonaviego". Eonaviego fora un invento de Xavier Frías para indicar "galego do Eo-Navia", pero a ALLA volveu manipular e retorcer o significado para indicar "lingua non-galega falada no Eo-Navia" e que, como está en Asturias, debe ter a tutela da ALLA. O estudo máis actualizado sobre estas falas, o Etlen (Estudiu de la Transición Llingüísica na zona Eo-Navia, 2017, publicado en asturiano), de Ramón d'Andrés, manexou centos de parámetros lingüísticos e concluíu (oh, sorpresa!) que o falado no Eo-Navia é galego. Pero a ALLA e o goberno de Asturias –en contra de toda a filoloxía e a lingüística– teiman en que afirmar que iso é galego é unha opinión política cuestionable (inconcibible!). Desde hai unha década ALLA e Goberno viñan alternando gallego-asturiano (por agora única forma oficial) con eonaviego (ilegal e capciosa). Mais agora xa nin disimulan, agora xa van aos feitos consumados: o 19 de marzo de 2024 publicouse no BOPA a disposición que establece a estrutura da Consellería de Cultura, Política Lingüística e Deporte, e nela bombardéase co glotónimo ilegal eonaviego baseándose nunhas enquisas manipuladas. Que facemos? No III Informe sociolingüístico sobre o Eo-Navia (2022) na pregunta "Como lle chama ao que fala?" a ALLA meteu dentro do mesmo epígrafe de "eonaviego" todas as respostas de "fala", "chapurriao", "ibiano", "tapiego", etc., e logo lanzou á prensa a loia descomunal de que o 65% dos falantes declaraban falar "eonaviego", unha burda manipulación para xustificar o uso desta fórmula e evitar toda relación nominal co galego. Na devandita disposición do BOPA citan 17 veces "lingua asturiana" e só catro "eonaviego" (do que nunca se indica se é lingua ou variedade). Por riba do glotónimo, ese é o problema real: a consideración do galego de Asturias como un apéndice subalterno do asturiano. Se o "eonaviego" fose unha lingua propia diferente do galego, que fai tutelado pola ALLA e dependendo dela? Agora xa o amosan ás claras: a calculada ambigüidade sobre a realidade do galego de Asturias (lingua? variedade? de que lingua?), está dirixida a eliminar amablemente o galego do Eo-Navia e a fagocitalo. E ante isto, seguimos en Galicia a pasear de ganchete cos perpetradores deste atentado contra o noso idioma en congresos, proxectos e xornadas? Seguimos a aceptar na candidatura das europeas un partido galegofóbico como Andecha Astur? Seguimos a calar? Vai ir a RAG aos tribunais contra a legalización da ignominia acientífica da denominación "eonaviego"? Que temos pensado facer desde Galicia?