A mocidade e a lingua

Nunha análise anterior publicada nestas páxinas referímonos á publicación A lingua en 2050, da Catro Ventos Editora, un traballo en que vinte e cinco voces do campo da sociolingüística galega, todas elas de máis de corenta anos, facían unha análise sobre o presente e o futuro do galego. Agora, a mesma editora lanzou un volume xémeo, A lingua en futuro: a mocidade imaxina o 2050, mais con dezasete protagonistas de entre vinte e trinta anos, tamén nun volume coordinado polo catedrático da Universidade de Vigo Fernando Ramallo. Estas voces proveñen de diferentes espectros vitais e laborais: docencia, música, escrita, activismo ecolóxico, regueifa, tradución, redes sociais, xornalismo ou investigación, mais todas elas cun elo común, o uso habitual do galego e a súa preocupación reflexiva polo futuro do idioma. Novamente, un libro necesario sobre unha temática central volta a pasar desapercibido, sobre todo nos medios de comunicación. Unha diagnose realista e preocupante O presente é punto de partida e a diagnose é realista e preocupante: “o galego diríxese ás vías da extinción”. Para a maioría, as causas e responsabilidades do devalo están identificadas: o ensino desgaleguizador é un dos motivos máis citados da “perda de coñecemento e uso do galego”, onde perviven os prexuízos, e non só nos ámbitos máis urbanos. As responsabilidades apuntan a “un goberno, a todas luces, desgaleguizador”, cun instrumento deseñado para tal fin, o Decreto para o plurilingüismo, e o discurso “dun bilingüismo harmónico falso que só oculta un interese por rematar co galego”. As consecuencias deste apagamento do idioma nas institucións educativas son demoledoras: “non é que o alumnado non fale galego, senón que non o sabe falar. É para a maioría delas e deles unha lingua totalmente allea”, até ao punto de se ter que aprender como unha lingua estranxeira. O problema, porén, non reside só nas aulas, mais, sobre todo, na ausencia do idioma e do seu prestixio no conxunto do currículo e da vida dos centros, despoxado do que debera ser o seu papel central como lingua vehicular do ensino. Os contidos audiovisuais de interese para a poboación infanto-xuvenil xogan un papel fundamental Se ben os centros educativos son un elemento determinante para a socialización e a interacción na infancia e na adolescencia, os medios de comunicación, sobre todo os de contidos audiovisuais de interese para a poboación infanto-xuvenil, xogan tamén un papel fundamental na consolidación de hábitos culturais e lingüísticos. Neste ámbito, a presenza do galego é insignificante, non só nos “canais estatais dedicados ao público infantil e xuvenís e dos medios de consumo audiovisual modernos” mais tamén na televisión galega que “non fixo senón reducir os espazos dirixidos a este tramo de idade”. En contraste, moitas das voces deste volume confesan o impacto positivo que para a súa instalación consciente na lingua tivo a circunstancia de pertencer á “xeración Xabarín”. Para algúns dos contribuíntes desta publicación existen causas máis profundas que explican a situación actual e que levan ás políticas antigaleguizadoras: “os criterios neoliberais nunca van ser un bo punto de partida para falarmos dunha lingua que leva séculos marxinada”. O impacto da globalización supón que o “proceso homoxeneizador e mercantilizador, no que o capitalismo penetrou até o último recuncho das nosas vidas, non deixou fóra a lingua” para a que “subxacen e subxaceron dinámicas capitalistas e de globalización”, que “vai en contra da diversidade”, polo que “o que se está cuestionando de fondo é a produtividade do idioma, o seu valor de mercado ou a súa aptitude como recurso competitivo”. As prospeccións de futuro tamén non son moi promisoras, mais sempre se deixa aberta a porta a unha mudanza, condicionada xa non por unha do estatus político da Galiza, mais si por unha dun goberno doutro signo, que ofereza “o apoio e a protección institucional”. A diferenza das análises das persoas de máis de 40 anos, a maioría pon as súas esperanzas na revolución tecnolóxica e as plataformas dixitais, en áreas en que eles se moven con grande facilidade: a interacción entre redes sociais e música ou o activismo dixital, que poden fornecer dun “contexto máis propicio para os discursos transgresores” e disidentes, e que fai da mocidade “un potencial axente de cambio”; as “ligações com o universo cultural, social, económico e político da Lusofonia, movendo o foco de Portugal para o resto de comunidades ao longo do globo”; o chamado neofalantismo; “as posibilidades utópicas de cambio e xustiza social” ou a aposta “por unha maior socialización do galego”.