A produción de mel por colmea diminuíu na Galiza un 50% en cinco anos: o cambio climático e a velutina, chaves

As colmeas galegas cada ano dan menos mel. Se cinco anos atrás podían chegar aos 20 quilos por cada unha, esa cifra diminuíu de maneira alarmante até os 12 quilos de 2022 e a previsión é que este 2023 quede, en moitas zonas, en 10 quilos. Son os datos que achega o presidente da Agrupación Apícola da Galiza (AAG) e vicepresidente da IXP da Indicación Xeográfica Protexida IXP) Mel de Galiza, José María Seijo. “Foi un ano nefasto no que haberá zonas que non cheguen nin a recoller 8 quilos por colmea, como pasa na costa” asegura a Nós Diario , “mesmo nalgunhas zonas do interior terán problemas para ter 5 quilos, como pasa na Ribeira Sacra”, engade. Sector disperso Segundo os últimos datos publicados pola Consellaría de Medio Rural, correspondentes a 2021, na Galiza hai 5.064 explotacións apícolas con 10.565 asentamentos de comeas que declaran que hai 225.140. Porén, ese mesmo ano formaban parte da IXP 285 produtoras e produtores (6% do total), con 48.703 colmeas e 37 compañías de envasado. A nivel de comercialización, a produción que vendeu a IXP foi de 301.638 quilos, o que representou un valor económico total de 2.714.739,30 euros. Con todo, a maior parte das criadoras e dos criadores na Galiza teñen granxas familiares que producen mel para consumo propio ou ben son profesionais que contan coa súa propia marca que distribúen e non forman parte da IXP, un motivo polo que é difícil dispor de datos globais do sector. Porén, comparten as causas que inciden na súa situación. O sector apícola solicita regularizar a etiquetaxe do mel importado de terceiros Estados Cambio climático Unha das circunstancias negativas que está causando a baixa produción do mel na Galiza ten que ver co cambio de clima que está experimentando o país nos últimos anos. En conversa con Nós Diario, a presidenta da IXP, Ester Ordóñez, pon o exemplo das chuvias que este ano tiveron lugar na costa sur galega “coa nula actuación das abellas, que tiveron que quedar nas colmeas sen poder saír”. Coa excepción de determinados “microclimas no interior” tamén afectaron “as elevadas temperaturas o interior das colmeas”, asegura Ordóñez. Para Seijo, as temperaturas tamén actuaron de maneira indirecta por fomentar unha maior presenza da avespa velutina e mudar os hábitos das propias abellas. “En xullo moitas colmeas cambiaron de raíña e remataron en mans das velutinas, polo que desapareceron”, relata este apicultor. Por este motivo, xa está a pensar que “hai que mudar todo o noso sistema e volver outra vez ter en conta que debemos adaptarnos ás abellas e non que elas se adapten a nós, non son máquinas”. O veterinario da Asociación Galega de Apicultura (AGA), Gonzalo Calvo, coincide en indicar a Nós Diario que o sector ten que "adaptarse ás novas rutinas no manexo das colmeas, a reprodución e a renovación da raíñas, o tratamento da varroa (ácaros parasitos asociados ás abellas), ao que se lle suman o cambio climático e a velutina". Por iso demanda ter en conta "as novas estacións do ano, o outono xa non é outono", considera, "algo que implica que o apicultor estea ben formado e saiba cales son as necesidades das colmeas en cada momento", engade. Este ano, por exemplo, o sector agardaba "chuvias que non chegaron, polo que non houbo floración de outono, o que impide que haxa abellas de inverno". Velutina e custos de produción No sector do mel non acaban de atopar solución ao problema da vespa velutina co que conviven desde hai algúns anos. O clima favorábel tamén este ano fomentou a aparición de niños cada vez máis grandes, tal e como confirman a Nós Diario desde a AAG. “Na apicultura trabállase con vehículos todo terreo que consomen moito máis combustíbel e os custos agora son moito maiores”, sinala Seijo. A presenza da velutina tamén aumentou o número de revisións que teñen que realizar “para protexer as súas colmeas” polo que “cada vez hai máis xente que comeza a pensar en abandonar”. Durante estes anos as críticas á falta de actuación da Xunta da Galiza para frear esta situación non cesaron. Hoxe mesmo o Sindicato Labrego Galego (SLG) convocou unha concentración diante da súa delegación en Lugo ás 12.30 horas para exixir “medidas efectivas e un Plan galego de loita contra a velutina”. A velutina fai estragos no mel galego Diversificación “Moita produción de mel procede de xente nova que accedeu á apicultura como unha maneira de traballar no rural”, explica Ester Ordoñez, “mais agora, coa venda para consumo, non lles dan as contas”, engade. Este foi un dos motivos polos que desde a AAG comezaron en 2020 un proxecto de apicosmética que contou coa participación da Universidade de Vigo (UVigo). A iniciativa, co nome de Belacolmea, está formada por toda unha gama de produtos destinados ao coidado corporal, a nutrición e a reparación da pel de zonas concretas. “Foi unha idea que xurdiu da desesperación”, recoñece esta responsábel da IXP que, ademais, traballa como veterinaria na AAG. Fomentar unha abella galega Afinais de 2022, a Asociación Galega de Apicultura (AGA) anunciaba a través dun comunicado que apostaba por potenciar unha abella autóctona como fórmula para modernizar e transformar un sector moi atomizado e cunha evolución irregular. Con esta idea presentaron este ano o grupo de cría e selección da abella negra galega, un insecto máis resistente á hora de afrontar as ameazas da vespa velutina e a varroa no país. Neste grupo están presentes desde criadoras e criadores de abellas de toda a Galiza até algunhas entidades como AGA, a Agrupación Apícola da Galiza, Abellas Nais ou Casa do Mel, ademais dalgunhas firmas comerciais galegas. Desde AGA sinalan que as abellas negras están mellor adaptadas ao clima e á xeografía da Galiza. A iniciativa procura promover este ecotipo, melloralo a nivel xenético e favorecer, despois, a súa cría e selección. Indican que esta especie autóctona ten unha maior tolerancia con enfermidades como a varroa e está máis preparada para ameazas como a da velutina. Neste sentido, o éxito deste grupo supón un avance na transformación e modernización da apicultura galega, que se une a outros como a produción de mel ecolóxico que se realizou nos anos 90.