Museos do mar, valorización dos oficios mariñeiros

A Caseta de Pepe do Cuco é unha antiga caseta de pescadores situada en Portocobelo, porto da frota artesanal con confraría e lonxa de seu, que botou a andar como museo etnográfico a comezos do novo século, case ao mesmo tempo que se xestaba a moi próxima reserva mariña de interese pesqueiro Os Miñarzos. A caseta era a protagonista do programa de rutas temáticas guiadas polo porto de Lira que, coa colaboración de mariscadoras e mariñeiros, puxo en marcha a confraría de pescadores, no concello de Carnota. Foi unha experiencia pioneira, especialmente dirixida a escolares co ánimo de introducilos no coñecemento de embarcacións, artes de pesca e actividades realizadas no porto e na lonxa; e da evolución histórica de técnicas, materiais e instrumentos de traballo. Só entre 2005 e 2006 visitaron o porto de Lira 68 centros escolares de toda Galicia, o que contribuíu enormemente á visibilizar as profesións do mar, tanto entre os visitantes como na comunidade local. Despois duns anos de esmorecemento, desde 2021 esta caseta volve experimentar un novo pulo como centro de visitantes do programa 'Camiños de Andar ao Mar', co que o concello de Carnota tenta salvagardar o patrimonio cultural mariñeiro, e recuperar a memoria das persoas e as actividades ligadas ao mar. Achegamento ao mar Aínda que ao longo do tempo, os espazos museísticos teñen ampliado e renovado as súas funcións, estas institucións recollen, preservan e comparten obxectos e tradicións, cunha función fundamentalmente educativa, e ao mesmo tempo contribúen na creación das narrativas que as comunidades xeran, aprenden e utilizan para reforzar a súa identidade e o sentimento de pertenza territorial. Ao longo dos séculos as comunidades costeiras desenvolven competencias, coñecementos e tradicións relacionadas co mar que teñen interese antropolóxico Precursores Ao longo dos séculos as comunidades costeiras adquiren e desenvolven bens, materiais, competencias profesionais, coñecementos, tradicións e crenzas relacionadas co mar, que teñen interese antropolóxico, arqueolóxico, histórico, arquitectónico, artístico, literario ou científico, porque testemuñan de moi diversas maneiras a relación das persoas co mar. É neste contexto onde os museos relacionados co ámbito marítimo e pesqueiro teñen grande importancia en Galicia. Desde as primeiras experiencias a principios do século XX, como o Museo Massó de Bueu (1939) ou o Museo Provincial do Mar en Cervo (1969), apoiadas por empresas privadas ou administracións públicas, ata as últimas iniciativas, financiadas co apoio dos fondos da Política Pesqueira Común, estes centros poden relacionarse directamente coa valorización do patrimonio cultural marítimo e desde o punto de vista temático poden considerarse museos navais, ou poden centrarse na pesca, na industria conserveira, ou incluso no surf. Desde o ano 2000 xorden en Galicia numerosos Museos do Mar, centrados no estudo do mar e na súa contorna, nas tarefas e oficios de carácter marítimo. Algúns, como o Museo do Mar de Galicia (2002), en Vigo, son centro de referencia na investigación e na divulgación do patrimonio. Outros son moito máis modestos, como os de Rianxo (2007), Laxe (2011), Noia (2011), Porto do Son (2013) ou Cedeira (2016). En 2017 púxose en marcha, desde o Museo Man de Camelle, a Rede de Espazos Museísticos Atlánticos (REMA), que admitiu nos seus primeiros anos 25 centros de Galicia, que aspiraba a integrar museos e centros de interpretación de todo o Atlántico europeo. Patrimonio Estes espazos, de moi diferente talla, son iniciativas que xorden moitas veces relacionadas con obxectivos de dinamización turística, mais contribúen sen dúbida aos procesos de patrimonialización das formas culturais vencelladas ao mar. De feito, aproveitan fábricas, instalacións e incluso embarcacións para acoller os espazos museísticos, como no caso do Barco Museo Boniteiro 'Reina del Carmen' en Burela (2000), o Museo Salgadeiras de Moreiras de O Grove (2001) ou o Centro de Interpretación da Conserva da Illa de Arousa (2009). Darlles continuidade supón un gran desafío. Moitos deles carecen de financiamento estable unha vez remata o proxecto que lles deu vida, e teñen dificultades para manter a súa actividade fóra dos meses de maior afluencia turística. Aínda así, algúns dos máis pequenos, como a Caseta de Pepe do Cuco, están dispoñibles á demanda, cando grupos de escolares e visitantes se achegan a coñecer, a tocar, a escoitar. E deste xeito contribúen a mudar os ollos cos que os visitantes e as comunidades costeiras, tamén os propios mariñeiros, perciben os oficios e profesións do mar.