Teatro do Noroeste mostra en escena o sufrimento das mulleres

A mestura entre a ficción e a realidade non impide ver as arestas do real. Nunca se sabe se as protagonistas de As damas de Ferrol son vítimas dunha violencia real ou imaxinada, mais o certo é que a violencia preside as súas existencias, como as de tantas outras mulleres. A obra de Eduardo Alonso, estreada pola compañía Teatro do Noroeste en 2002, dirixida polo autor, volve ás táboas esta fin de semana, posta en escena pola mesma compañía mais con nova dirección de Clara Gayo. "A verdade é que había tempo que tiñamos ganas de retomar este texto", explica Alonso en conversa con Nós Diario. "Pensabamos que seguía tendo vixencia, e sobre todo, que trataba un tema -a violencia contra as mulleres- que agora preocupa á sociedade máis que no momento en que a estreamos. E pensamos que sería bo que o dirixise unha muller que presentase unha lectura anovada. Por unha parte, actualizabamos o texto e, pola outra, abriamos unha nova porta creativa á compañía, na que normalmente dirixo eu. Despois de darlle voltas, chegamos á conclusión de que Clara era unha boa elección, propuxémosllo e ela aceptou encantada. Está creando unha versión cunha gran personalidade". Gayo confesa que foi unha sorpresa que pensasen nela para dirixir a obra, pero que "a obra ofrecía un desafío moi suxestivo. Por una parte, o tema interesábame moito; pola outra, estaba algo desactualizada en canto a vocabulario, a referencias... No texto orixinal, as protagonistas teñen 70 anos, pero na década de 1980, e precisaba unha certa renovación para poñelo en escena en 2023. Traballei moito a temporalidade e tratei de darlle un ritmo máis vivo, máis actual. E a verdade é que estou moi orgullosa da adaptación. Aínda que, por suposto, tratando sempre de ser respectuosa ao máximo co texto de Eduardo". Clara Gayo asina o Manifesto Galego do Día do Teatro Un grande elenco A montaxe orixinal de 2002 contaba cun elenco formado por Luma Gómez e Elina Luaces; agora, as dúas protagonistas son encarnadas por Mónica Camaño e Casilda Alfaro, dúas actrices que traballaron xuntas en múltiples ocasións. "O único que non logramos que mellorase é o autor", bromea Alonso. "Mónica e Casilda están a un nivel altísimo e están nun momento das súas carreiras no que entenden perfectamente as personaxes". As personaxes da obra son -ou iso parece- dúas irmás. Unha delas, encadeada a unha cadeira de rodas -ou iso parece- trata de levar as rendas da casa dunha forma autoritaria mentres a outra, desmemoriada e infantil -ou iso parece- trata de escapar da tiranía da primeira. "Son dúas actrices de primeira", corrobora a directora, "entregadas, abertas... Fixeron un traballo moi coidadoso e moi profesional. Ambas proceden dese núcleo teatral que se foi creando hai décadas en Cangas e enténdense magnificamente. Encaixaron coas personaxes moi ben, aproveitando ese aspecto de prototipos teatrais cos que xoga o texto". Gayo, ademais, coida das personaxes: se o texto de Alonso as trata cunha certa ambigüidade, ela insiste en que "quixen salvalas desde o principio. Son vítimas dun engano e eu aí tomo partido. Creo que é en detalles coma este que se me pode recoñecer no traballo de dirección. Creo que en Pirolíticos [o espectáculo de PT Excéntricas que dirixiu o ano pasado] o meu papel estaba máis esvaído dentro do conxunto. Aquí, quen coñeza o meu traballo, atopará máis doadamente a miña voz". Eduardo Alonso: “Nas últimas décadas as institucións non acompañaron a un sector cultural que demostrou dinamismo e ganas de traballar” O persoal e o social As damas de Ferrol contén unha lectura feminista moi clara, mais tamén unha lectura social que continúa vixente e que o espectáculo de Teatro do Noroeste quere poñer en primeiro plano. As protagonistas están frustradas por non conseguir o status social que cren que merecen e que, dalgunha manera, se lles prometeu nalgún momento. Conviven, mais maltrátanse constantemente, vivindo dos recordos dun pasado que non se sabe moi ben se é real ou inventado. Un proceso de decadencia paralelo ao da propia cidade. "Trátase de dúas mulleres que son tratadas con violencia e, daquela, responden con máis violencia", di Eduardo Alonso. "O social está aquí presente en varios ámbitos, desde as violencias exercidas contra as mulleres até as que veñen dadas pola presión da sociedade". "Existe esa compoñente de familia bien de Ferrol, que mantén unha ilusión de señorío que non se corresponde coa realidade" observa Clara Gayo. "Hai algo moi ridículo nelas tratando de manter esa quimera de pertencer a unha clase superior. Frústranse porque non cumpriron as expectativas, pero tamén é certo que a obra fala da fame, de non ter que comer, dunha necesidade básica sometida á vixilancia constante dunha sociedade que xulga sen pararse na parte humana. Podería dicirse que a obra fala de comer, de comer home". Un home que é o Manolo ao que se refiren constantemente e que, no seu discurso, foi quen lles arruinou a vida. En realidade, o punto onde conflúen o persoal e o social. Novas voces Clara Gayo, cuxa obra se desenvolveu até o de agora en rexistros teatrais afastados deste tipo de comedia, móstrase moi contenta co resultado. "Creo que é un sinal de renovación dunha estrutura como Teatro do Noroeste, unha das máis antigas do país. Creo que estas contaminacións e hibridacións que se están dando no teatro galego son moi boas, que todos podemos aprender moito deste tipo de experiencias nas que converxen rexistros diferentes". Eduardo Alonso -que xa fora pioneiro en integrar estudantes da Escola de Arte Dramática nos seus espectáculos- concorda. "Temos que abrirnos ás novas voces", remata. Teatro do Noroeste celebra o seu 30º aniversario coa representación de ‘Estado de Graza’ Estrea na cidade onde se desenvolve As damas de Ferrol estréase esta sexta feira, día 1 de decembro, e o sábado 2, no Teatro Jofre da cidade onde se desenvolve a obra. Ademais de Clara Gayo na dirección e do elenco formado por Mónica Camaño e Casilda Alfaro, ten música orixinal de Chefa Alonso, escenografía e vestiario de Carlos Alonso, e deseño de iluminación do propio Eduardo Alonso. Proximamente estará no Carballiño ou Cangas. A obra súmase así a outras que Teatro do Noroeste ten agora mesmo en cartel: Gloria nacional, Último verán en Santa Cristina, Feirantes e Animais de compañía.