O problema da vivenda nas persoas con discapacidade mental

A Convención Internacional sobre os Dereitos das Persoas con Discapacidade desenvolve no artigo 19 o dereito a vivir de forma independente e ser incluído na comunidade. É dicir, que as persoas con discapacidade teñan a oportunidade de elixir o seu lugar de residencia, onde e con quen vivir, en igualdade de condicións que as demais, e non se vexan obrigadas a vivir con arranxo a un sistema de vida específico que non desexan. Supón pasar dun modelo de atención baseado maioritariamente na institucionalización a un modelo de apoios con base na comunidade segundo preferencias, vontade e decisións da persoa con discapacidade. Tanto a estratexia sobre discapacidade europea como a española, ambas co horizonte do 2030, inclúen o obxectivo de reducir o número de persoas con discapacidade que residen en institucións e eliminar a institucionalización forzosa por motivo de discapacidade. Sorprende a falta actual dunha estratexia galega desde que finalizou o período de aplicación da anterior en 2020. Os pisos protexidos e unidades residenciais para persoas con diagnóstico psiquiátrico seguen a ser escasos e non cobren as necesidades actuais Apoio en comunidade Para que se poida alcanzar a máxima autonomía residencial, debe fomentarse unha variedade de servizos de apoio na comunidade segundo a necesidade de apoios e a preferencia da persoa. Porén, en Galicia estamos lonxe de alcanzar esta meta, principalmente por: —Unha cultura asistencialista e institucional: máis hospitalocéntrica que comunitaria e social. Figuras como o asistente persoal non existe en saúde mental, como empeza a funcionar noutras comunidades. O peso do coidado e sustento segue a apoiarse excesivamente nas familias. Os pisos protexidos e unidades residenciais para persoas con diagnóstico psiquiátrico (concertadas a entidades do terceiro sector e algún centro privado) seguen a ser escasos e non cobren as necesidades actuais. Por outra banda, nos últimos meses evidénciase o malestar nas residencias sociosanitarias pola falta de adaptación dos centros á entrada de novos usuarios/as sen que Política Social da Xunta invista en formación e medios técnicos. Parece estar dándose un proceso de transinstitucionalización e non de desintitucionalización, que esixiría un plan sistemático e ambicioso. Por non falar da persistencia dun modelo de macroresidencias pouco acolledoras. —A precariedade económica: as persoas con discapacidade teñen mais probabilidades de estar en situación de exclusión social. Dentro dos diferentes tipos de discapacidade, a psicosocial ten maior taxa de desemprego. Habitualmente as prestacións económicas ás que se accede son de menor contía que o salario mínimo interprofesional, o que entorpece moi significativamente a emancipación. —Os problemas de vivenda: a Constitución Española recolle no artigo 47 o dereito fundamental a unha vivenda digna e adecuada. O colectivo de persoas con diagnóstico psiquiátrico é un dos grupos que padecen maior situación de exclusión residencial. De feito, existe unha sobrerrepresentación de persoas con discapacidade en situación de senfogarismo. Coas limitacións económicas sinaladas para acceder a unha vivenda, esta con frecuencia non cumpre condicións suficientes de habitabilidade. Moito menos unha sensación de fogar e sentido de pertenza (descrición da OMS de vivenda saudable). En moitas ocasións, as alternativas habitacionais limítanse a un cuarto sen cociña ou baño privado en pensións e hostais. E á precariedade económica engádense as dificultades para acceder a unha vivenda polas trabas administrativas que se atopan, coa esixencia de avais e anticipos económicos, ou directamente a negación do aluguer ante o coñecemento da discapacidade mental. Pura discriminación e estigma. Vivenda accesible O investimento en vivenda pública en Galicia alcanzou a súa mínima expresión a partir do ano 2010, chegando a ser unicamente de dúas vivendas en 2018, e séguese a fomentar a vivenda en propiedade sobre o aluguer, polo que os colectivos con maiores dificultades seguen a soportar barreiras infranqueables. Segundo o Observatorio da Vivenda de Galicia, os fogares manifestan ter problemas coa vivenda, como son as humidades, de deficiencias en illamento térmico ou acústico, a falta de iluminación ou os ruídos. É coñecida a existencia da pobreza enerxética que fai que hoxe en día pareza unha utopía conseguir unha vivenda accesible e habitable. Aínda que nos vaia a saúde niso.