Hai algo mundo que estea ben?

Levamos varias semanas estremecidas e co corazón roto vendo as arrepiantes imaxes que chegan dende Gaza, aínda a pesar dos intentos de censura máis ou menos directa, que se dan dende certas plataformas de medios sociais. Dende hai décadas, existe a percepción xeneralizada e tamén estudos sistemáticos que afirman que cada vez somos máis insensibles fronte a imaxes truculentas. Que sabemos do impacto que teñen no noso cerebro? Segundo o investigador da Universidade de Sevilla Saavedra Macías, as imaxes dramáticas e violentas poden facer que o noso corpo segregue moito cortisol, a coñecida hormona do estrés. Durante toda a historia da humanidade, o terror foi (e segue a ser) unha ferramenta utilizada para tratar de conseguir vantaxes tácticas ou estratéxicas por parte de estados, grupos políticos, militares e relixiosos. Grazas ás tecnoloxías de comunicación que nos rodean, recibimos imaxes violentas ou altamente impactantes de forma continuada. Imaxes que, no noso contexto, buscan sobre todo a polarización da opinión pública e a xustificación a escalada dos conflitos. Como reacciona o noso cerebro? Nos últimos anos comezouse a estudar as consecuencias psicolóxicas de fenómenos como a exposición continuada a noticias ou a contemplación xeneralizada de eventos traumáticos, estudios nos que se analizan os efectos clínicos da exposición a estas situacións traumáticas. Experimentar unha situación extrema, como pode ser o asasinato dunha persoa, aínda que sexa a través da pantalla do móbil, activa a rama simpática do sistema nervioso autónomo. O noso organismo responde segregando ao torrente sanguíneo unha serie de hormonas como a adrenalina, a noradrenalina e o cortisol. Estas hormonas atravesan a barreira hematoencefálica e penetran no noso cerebro. "Existe unha activación emocional moi importante. Estas hormonas aparecen para que o corpo estea preparado para fuxir, para loitar ou para quedar paralizado. A emoción do medo produce estas reaccións en maior ou menor medida, afectando tamén a nosa forma de pensar", segundo afirma Saavedra. Parece que o noso cerebro está estruturado de maneira que hai un nesgo da atención cara as emocións negativas, cara ao que represente algún perigo. Seguramente por razóns evolutivas, estamos predispostos a prestar atención e a lembrar o negativo sobre o positivo. Mires onde mires, está todo mal? Existe unha corrente de pensadores, investigadores e investigadoras (aos que algúns chaman "optimistas" aínda que eles se definen como "posibilistas"), que levan anos tratando de amosar con datos e estatísticas que as cousas non están tan mal como podemos pensar. Que o mundo non vai a peor e as traxedias non aumentan. Entre elas podemos citar a Pinker ou a Rosling, que sosteñen que, en xeral, a nosa percepción de como está o mundo está equivocada. Que nos deixamos levar por un nesgo de mal agoiro e que realmente o mundo, sen esquecer que non debemos conformarnos e que aínda hai millóns de persoas que sofren, non para de progresar e mellorar. Dende o ano 1990, a porcentaxe da desnutrición caeu un 61%, o da mortalidade infantil un 60% Habería que mirar os datos, os patróns e as tendencias sobe pobreza e riqueza, nacementos, mortes, saúde, xénero, educación, enerxía e medio ambiente como un intento de comprender o mundo e a forma en que o percibimos. Por exemplo, dende o ano 1990, a porcentaxe da desnutrición caeu un 61%, o da mortalidade infantil un 60%. A principios do século XX a expectativa global de vida era de 38 anos; na actualidade calcúlase en 70. A principios do século pasado, calculábase que preto dun 70% da poboación mundial vivía en pobreza extrema fronte á cifra actual, que oscila entre un 17 e un 20%. Dende a Prehistoria, a porcentaxe de persoas que sofre mortes violentas non deixa de baixar e, aínda que non o pareza, hai menos conflitos armados. Que din os últimos datos? Certamente non podemos conformarnos e debemos seguir traballando como sociedade e como individuos, da man da ciencia e o progreso. Parece que dende o 2018-2019 os datos amosan un estancamento nesta mellora, algo que agudizou a crise da Covid. Tamén hai datos que non só frean senón que van en contra, como o número de persoas refuxiadas. En todo caso, se podemos ser máis conscientes dos motivos da abusiva exposición a certas imaxes e as razóns de que miremos cara onde o facemos, se cadra lograremos reducir o noso punto de vista máis fatalista e nos dediquemos a traballar a prol do progreso e da igualdade para todas cun extra de esperanza, que boa falta fai.