Sempre Pucho

No teu canto, o amor venceu á morte, a lingua foi chorima, e latexou o corazón da noite. PUCHO BOEDO, o neno da Silva, a estrela do pobo, mentres ti cantes vivirá Galicia nunha esperanza incesante Poema de Manuel Rivas que campa en pedra no lugar da Coruña onde viviu a infancia. O pasado martes, as súas veciñas e veciños volveron reunirse alí para lle render homenaxe. Xa levamos 28 anos con tal ritual. Abenzoado o pobo que sabe honrar os seus artistas. Na épica da Galiza contemporánea, o grande heroe non é guerreiro, senón vocalista: Pucho Boedo. Talento superdotado –en sensibilidade– que posou a aloumiña da emoción en todas as persoas que o escoitaron. Naceu en 1929, na Ramalleira. De pequecho cantaba tan ben que as mulleres no río paraban de lavar. Cando lle cambie a voz, acabouse Pucho, anunciaba algún experto. Equivocouse. O seu pai e o seu irmán –dirixentes da CNT– foron asasinados no 36. Tiña sete anos. Contra tanta dor, un antídoto: a música. Debutou de espontáneo nas festas da Silva. Primeiras orquestras: Eslava, Spallant. Gañou un concurso en Radio Juventud e foi fichado polos Trovadores. Así chamados –din– polas “trobas” do propio Pucho. A súa formación, intensa, foi absolutamente autodidacta. Primeira escola: Carlos Gardel –películas en sesión dobre– no cine París. Velaí o seu tango Chessman. Segundo chanzo: o Caribe. A viaxe cos Satélites a Venezuela do ano 54. Cando voltaron pousaron todo o esplendor do Trópico no campo da festa. Pucho regresou máis tarde e integrouse de novo nos Trovadores. É a época do “bolero moruno” Sahara. Nunha actuación en Noia, Prudencio Romo agachou unha gravadora entre uns ramallos. Ao pouco, montou a súa propia versión coa Veracruz. Conforme o soubo, Pucho foi onda eles cargado de vehemencia. Cando os escoitou, comentou: Facédela mellor que nós. Dende aquela –tal me dixo Prudencio– amigos para sempre. O arcebispo Quiroga Palacios prohibía tocar durante toda coresma e a Semana Santa. No ano 58, Prudencio funda os Tamara. E, xusto nesa Semana Santa, embarcan en Vigo cara ao Norte de África. Dous anos despois, aterran en Marsella procedentes de Alxer. O vocalista, Germán Olariaga, desaparece (din que detrás da filla do xefe da mafia corsa). Romo chama ás presas o seu amigo. Só unhas semanas despois Pucho e os Tamara comparten cartel, durante un mes, con Jacques Brel no mítico Olympia de París. Entón non sabía nada de francés, mais non perdeu ningunha das sesións do belga. En Montreux, Suíza, ano 64, coinciden con Los Españoles, o grupo do Ferreiriño de Orto. Cantaron unha canción en galego e o público, emigrantes, literalmente toleou. Decidiron gravar tamén eles esa peza. Galicia Terra Nosa converteuse no primeiro grande éxito dos Tamara. Era o momento, cumpría crear unha auténtica canción popular en galego. Os Tamara, con Pucho e Prudencio, estaban preparados. Velaí Na Fermosa Galiza, 1970 –fito fundacional– o seu primeiro lp integramente nesta lingua. Dandi, bohemio, conquistador… Xa cho dixen, tras do sorriso do crooner agachábase unha grande dor. Non precisaba carné de identidade, todos o coñecían. El case non coñeceu o seu pai, José. Tampouco o seu irmán José Antonio, aquel que camiña puño en alto na famosa imaxe da manifestación dos obreiros polos Cantóns en defensa da República. Heroe sonoro e –curioso paradoxo– representante dunha xeración condenada ao silencio. Esa dor da que non lle era permitido falar, mais que tan ben sabía expresar no escenario. E un tema, O Vello e o Sapo, que Prudencio musicou á súa medida, no que agroma o desacougo que lle proía nas entrañas. Foi a derradeira peza da derradeira actuación: fin de ano do 85, na Televisión de Galicia. Faltábanlle as forzas. Mais acadou o clímax cando, consonte coa letra, ollou cara os ceos, co puño pechado, el tamén ergueu o puño e reproduciu por un instante a imaxe libertaria do seu irmán. A min vanme facer bo despois de morto, adoitaba comentar. Acertou. Finou o 26 de xaneiro. Dende entón non cesa de medrar o mito.