A fin da república de Artsakh

O pasado mes de setembro Acerbaixán lanzou unha ofensiva sobre o enclave de Nagorno-Karabakh, internacionalmente recoñecido como parte de Acerbaixán mais de maioría étnica armenia, que puxo fin á existencia da república de Artsakh, un pequeno Estado independente de facto desde a disolución da Unión Soviética non recoñecido oficialmente por ningún país do mundo, nin sequera polo seu maior valedor, Armenia. Tras o bloqueo durante nove meses do Corredor Lachin, o único vínculo do enclave montañoso con Armenia, que impediu a entrada de bens de primeira necesidade (comida, combustible e medicinas) e orixinou unha grave crise humanitaria, Acerbaixán asestou o golpe definitivo e recuperou o territorio, poñendo fin ás aspiracións da poboación etnicamente armenia de independencia de Bakú. Debilitados polo bloqueo e sen o apoio real de Armenia, as forzas étnicas armenias de Nagorno-Karabakh rendéronse en menos de 24 horas ante o moito máis potente exército azerí, aceptando desarmarse, disolver o seu Goberno e reintegrar o territorio en Acerbaixán. Mudanzas no Cáucaso Sur Inmediatamente o temor a unha limpeza étnica desencadeou un éxodo masivo de refuxiados. Malia as declaracións das autoridades azerís, incluído o presidente Ilham Aliyev, de que se protexerían os dereitos e a seguridade da poboación armenia, a inmensa maioría dos 120.000 residentes de Nagorno-Karabakh fuxiron do territorio cara a Armenia, temerosos de sufrir persecución e represión despois de décadas de desconfianza e hostilidade mutua, odio aberto, violencia e guerras. A operación de Acerbaixán causou unha grande indignación en Iereván, con milleiros de persoas demandando a dimisión do primeiro ministro Nikol Pashinyan polo seu manexo da crise e culpando Rusia de lavar as mans en Artsakh. A derrota das forzas étnicas armenias en Nagorno-Karabakh foi vista como unha humillación nacional en Armenia, onde amais crece a preocupación de que Acerbaixán poida aumentar a súa ambición para incluír territorio armenio, especialmente o corredor Zangezur que conecta Acerbaixán co seu enclave de Nakhchivan. O certo é que a dinámica de poder mudou moito na rexión desde os anos 90, cando as forzas étnicas armenias, apoiadas por Armenia, se fixeron co control do enclave e varios distritos azerís circundantes. Acerbaixán, país rico en recursos naturais e gran produtor de enerxía, usou as ganancias do petróleo e o gas para modernizar o seu exército mentres fortalecía lazos con outras potencias, especialmente a veciña Turquía. Pola contra, Armenia viuse cada vez máis illada e debilitada economicamente e Nagorno-Karabakh sumiuse na pobreza e a soidade. Por outra parte, o panorama xeopolítico da rexión está mudando. Tanto Armenia (poboación cristiá) como Acerbaixán (poboación musulmá) son aliados de Rusia, mais as relacións veñen sendo tensas entre Rusia e Armenia nos últimos tempos, e en Iereván a decepción con Moscova é moi importante, con acusacións de permitir o avance de Acerbaixán e non prestar apoio a Armenia. En consecuencia, Armenia vén tratando de reducir o seu illamento internacional e dependencia de Rusia mellorando as relacións con Occidente, e en Moscova, que se considera o principal garante da seguridade no Cáucaso sur, que até 1991 foi parte da URSS, crece a frustración co primeiro ministro Pashinyan. O territorio de Nagorno-Karabakh, no Cáucaso, foi integrado por completo en Acerbaixán Influencia rusa Malia a mediación de Rusia, a Unión Europea e os Estados Unidos de América, Armenia e Acerbaixán foron incapaces de lograr un acordo de paz duradeiro, mais nas últimas semanas veñan amosando a súa dispoñibilidade para dar pasos cara a normalización de relacións e cara a asinar un tratado que poña fin a décadas de conflito. A mediación occidental acelerouse despois de que a influencia rusa na rexión se reducise nos pasados dous anos como consecuencia, en gran medida, da súa guerra en Ucraína. Malia que as complicadas conversas de paz entre os dous países están condicionadas polo odio étnico resultante de anos de feroz enfrontamento, recentemente déronse importantes xestos de construción de confianza como un intercambio de prisioneiros de guerra e o apoio de Armenia á candidatura de Acerbaixán para albergar a COP-29. Mentres, en Acerbaixán a popularidade do presidente Aliyev, cun índice de aprobación sempre alto, disparouse desde a recuperación do enclave de Nagorno-Karabakh. Aliyev, que goberna o país desde 2003, tras suceder o seu pai Heydar Aliyev, convocou eleccións anticipadas para febreiro, e tendo en conta que a discrepancia política atópase fortemente reprimida ninguén dubida que ampliará o goberno de décadas de duración da súa familia.