Está a lamprea en perigo de extinción?

A lamprea, o animal que leva habitando máis de 500 millóns de anos nos ríos galegos, ten cada vez menos presenza neles. A voz de alarma chega da man do campo científico e das persoas que cada ano se dedican á súa pesca, ademais de estar corroborado polas cifras que cada ano achega a Plataforma Tecnolóxica de Pesca, o sistema estatístico que emprega a Xunta da Galiza desde 2003. Segundo os seus rexistros, as capturas deste peixe descenderon de maneira considerábel desde 2018, pasando de 21.251,95 kg ese ano aos 1.854 kg deste 2024 (-91,28%). Pouco poderá variar esta cifra xa que a tempada de capturas está a rematar nestes días. Esta situación provocou un aumento dos prezos que pasaron, nese mesmo período, de 11,05 euros/kg a 62,31 euros/kg na actualidade (+563,64%). Encoros e sobrepesca A día de hoxe, son tres os ríos galegos nos que podemos atopar lamprea: o Tambre, o Ulla e o Miño. Un dos expertos que leva máis de 35 anos estudando a lamprea neste último río é o profesor do departamento de Bioloxía funcional e ciencias da saúde da Universidade de Vigo (UVigo) Manuel Pombal. Sinala a Nós Diario que “non é doado explicar o que está acontecendo, chegouse a pensar que habería un efecto de suma de anos malos para chegar aos anos bos, a través dos peixes que non se capturaron, mais non foi así”. Neste sentido, aposta por considerar que son varias as causas que derivaron no actual panorama da lamprea e alerta do perigo que hai de que se extinga. “O primeiro pau que levou este peixe, no caso do Miño, foi a creación de encoros”, relata, “cando antes chegaba até Portomarín e polo Sil até O Barco de Valdeorras, agora desaparecéronlle tres cuartas partes da zona de río que tiña para desovar”, deduce. Na actualidade os exemplares aproveitan o Tea pola parte galega e o Coura pola portuguesa. Dous pescadores traballando nas pesqueiras de Arbo, comarca da Paradanta. (Foto: Concello de Arbo). Outras explicacións, para Pombal, serían a contaminación e a sobrepesca. No primeiro caso, admite que "melloraron moito os controis mais aínda hai moito lixo que remata nos ríos, a situación non é nin moito menos ideal". Por último, este científico entende que hai un verdadeiro problema coa cantidade de exemplares que se capturan. “En certos momentos os profesionais da pesca optaron por pescar moito, aínda que iso tiña como consecuencia unha gran baixada nos prezos, cando hai abundancia explótase máis do que se debería”, afirma Pombal. Coas poucas capturas desta tempada e os prezos altos pola escaseza de peixes, este científico alerta de que “teremos furtivismo cando remate a tempada”. Situación “insostíbel” Para coñecer de primeira man a versión das persoas encargadas de capturar as lampreas, Nós Diario púxose en contacto co presidente da asociación de pescadores O Trabadoiro de Arbo (A Paradanta), Ángel Fernández. “A tendencia na pesca está en caída libre, a cantidade que chegou até este municipio é irrisoria, agora mesmo a situación é insostíbel, non ten futuro”, asegura pesimista. De inicio rexeita a idea, moi estendida, de que é “un tema cíclico” que pasará. “Nunca estivemos no punto en que estamos agora e sabemos que o problema é a sobrepesca”, acusa. A evidencia que explica esta afirmación está, segundo Fernández, en que “hai uns anos viñan coches da parte baixa do Miño para vender aquí a 5 euros o exemplar, é unha tolería, non podes pescar máis do que o mercado absorbe”. Para este pescador, esa maior actividade fixo que a pesca da lamprea “tocara fondo”. A situación agora quedaría “ben para os pescadores da zona da Guarda que pescan con embarcacións a motor e, aínda por riba, cuns prezos maiores”. Tempo de lamprea: a tradición gastronómica que sobrevive nos nosos ríos Esta situación non é nova e desde a súa entidade presentaron xa en 2023 unha petición ao Parlamento Europeo para que se investigue. En xaneiro de 2024, a Comisión Europea admitiu a petición indicando que se iniciaría de inmediato unha investigación preliminar para aclarar se se incumpre a normativa comunitaria. "É a única saída que temos, que tomen o control do río por riba dos dous países para solucionar o que está pasando", indica este pescador. Fernández admite que quere deixar a responsabilidade na entidade que preside e mesmo deixar de pescar malia levar "toda a vida" relacionado con este peixe no seu municipio. Denuncia que "a comandancia naval do Miño e a Capitanía do porto de Caminha serían os organismos que deberían controlar que isto non aconteza e ninguén toma medidas ao respecto". Pontecesures suspende a súa festa da lamprea A lamprea non só ten importancia económica para as persoas que o pescan. Ao seu redor móvese tamén o sector hostaleiro e o turístico, este último protagonizado polos eventos de exaltación deste animal. Unha das localidades que conta cunha recoñecida festa da lamprea é Pontecesures (comarca de Caldas) que cada ano organiza un encontro gastronómico a finais do mes de marzo. Este 2024 o Concello anunciou en marzo que trasladaba a festa da lamprea desde ese mes a esta vindeira fin de semana pola escaseza de capturas. Fontes municipais confirmaron onte a Nós Diario que esta edición, ao final, non se realizaría. Non acontece o mesmo coa Festa da Lamprea de Arbo, que decorrerá entre o 26 e o 28 de abril. Nós Diario púxose en contacto co Concello e aseguraron que o evento segue en pé "se non hai algún contratempo de última hora, outra cousa son os prezos que se dean nela". Teresa Táboas e a tempada de lamprea, no 'Sermos Galiza' desta sexta feira Tres anos sen exemplares para a investigación na Universidade de Vigo Desde a UVigo, Manuel Pombal indica a Nós Diario que a situación de falta de capturas de lamprea empeorou nos últimos tres anos. Para levar a cabo os tres proxectos que realiza o seu departamento relacionados con este peixe, dous a nivel estatal e outro internacional, cada exercicio teñen que conseguir unha parella de exemplares adultos reprodutores unha vez superada a campaña de pesca, a partir do medio natural, para o seu estudo. As capturas, neste caso, realízanas persoal procedente da Xunta da Galiza en varios puntos dos ríos Miño e Tea. “En 2022 non conseguimos ningunha parella e pensamos que sería unha situación excepcional ”, relata este investigador, “o ano pasado empeorou e tampouco conseguimos adultos reprodutores”, conclúe. As primeiras explicacións que se deron a esta falta de exemplares era a escaseza de choivas intensas. "Os propios pescadores afirmaban que unha das causas era que eses anos foron moi secos nestas datas", sinala Pombal, "a lamprea precisa de ríos revoltos, ten que moverse a auga e isto ten unha explicación científica: as adultas detectan unha sustancia presente na auga procedente dunhas larvas que están enterradas nos ríos e consideran óptimas para a supervivencia da súa descendencia", engade. Esta xustificación, coa situación deste ano 2024 e as choivas intensas estes meses, "xa non se sostén", segundo este científico. "As capturas deste ano son aínda peores que nos exercicios anteriores e a escusa non pode ser a da meteoroloxía, ese argumento desapareceu", afirma.