Hai uns anos, unha coñecida revista científica iniciaba unha nova sección titulada "Por favor, explique", na que un premio Nobel de Física respondía ás preguntas das lectoras; logo de oito anos, publicouse un libro coas primeiras 100 preguntas e as respostas de Asimov. Seguro que unha formulación similar sobre a enerxía daría para moitos libros.
Poderíase interpelar se os permisos de acceso á rede dos proxectos eólicos dende 2013 e sen autorización administrativa a día de hoxe corresponden a algunha planificación coñecida, pregunta que debería responderse sinalando que é o resultado dun deseño estratéxico das empresas do sector, abrazo no Obradoiro e portas xiratorias político-enerxéticas polo medio, para situarse nos emprazamentos de máis recurso eólico que existen na Galiza froito do "parón eólico galego" rexistrado dende 2009.
Unha resposta similar, con máis carga político-administrativa, tería a coexistencia do Real Decreto-lei 23/2020, que fixa nuns 30 meses o prazo máximo para a obtención, e, polo tanto, para a tramitación da declaración de impacto ambiental (DIA) dos proxectos eólicos, co procedemento exprés dos 120 expedientes resoltos e dos que quedaron sen avaliar.
Outro interrogante podería ser o das consecuencias do regulamento europeo 2022/2577 e do Real Decreto 20/2022, que avalan a exención, na práctica, da necesidade da DIA para os proxectos de instalacións de enerxía renovábel non situados en Rede Natura 2000 ou en espazos naturais protexidos e no medio mariño.
Resulta necesario planificar e desenvolver a enerxía eólica con visión de país
O dano é moi grande, pois Galiza ten o menor territorio protexido pola Rede Natura 2000, 3.460 km2, pero é das primeiras en recurso eólico, con máis de 3.700 horas equivalentes e, segundo o Instituto para a Diversificación e Aforro da Enerxía (IDAE), 2.300-2.500 horas de funcionamento con vento superior aos 6 m/s a 80 m de altura, e unha superficie dispoñíbel de 10.373 km2, o seu 35% non protexido, pero con hábitats e elementos patrimoniais merecedores dela.
Enerxía e clima
Tamén se poden observar "pequenas" cuestións con resposta político-empresarial inconfesábel: un plan sectorial eólico obsoleto e sen unha avaliación ambiental estratéxica obrigatoria, que non rexe cando se trata de informar de xeito favorábel sobre proxectos amparados pola excepcionalidade, fóra de ordenación, de subministro de electricidade a industrias paralizadas que adían a súa posta en marcha máis do previsto ou a outras co anuncio non garantido de instalarse.
Ou a de que o mecanismo de concurso regulado polo Real Decreto 960/2020 para obter un prezo "xusto" pola electricidade xerada sexa non só o menos utilizado senón que, cando se fai uso del, o prezo medio garantido aumenta o 40% a respecto da anterior poxa chegando aos 42,4 €/MW, cando, segundo o profesor Eloy Sanz, dende os 25 €/MW xa se obteñen beneficios.
Ou a posibilidade da declaración de utilidade pública e, polo tanto, o uso da expropiación con pagos ridículos que non contemplan o potencial eólico dos terreos e os importantes e duradeiros beneficios derivados, aínda que os proxectos excedan o previsto na planificación estatal (Pniec).
É un caos enerxético planificado nun contexto de electrificación masiva, no que, se atendemos ao importante, é fulcral chegar a un acordo do modelo socioeconómico sustentábel para as próximas décadas no marco imposto do Pniec, partindo da nosa realidade de dependencia enerxética pero exportadora neta de electricidade e da nosa potencialidade na xeración eléctrica de orixe renovábel asumindo a necesidade do almacenamento, e definir, para cada fase, o PIB e o Índice de Desenvolvemento Humano a acadar, nivel de intensidade enerxética en cada sector, grao de eficiencia e aforro, cantidade de enerxía necesaria e a destinada a exportación coas súas contraprestacións, etc.
Tal modelo e a Estratexia Galega de Cambio Climático e Enerxía 2050 serían piares para a redacción dun Plan galego de enerxía e clima, ao igual que noutras comunidades, como Estremadura. Así, sería posíbel elixir as tecnoloxías máis acaídas e os lugares da súa instalación, minimizando ao máximo os efectos negativos non desexados que toda instalación de xeración de enerxía eléctrica provoca a día de hoxe.
É cuestión de planificar e desenvolver con visión de país, para o que é precisa vontade política-sindical e acompañamento social. Ou iso ou o caos con intereses alleos aos da Galiza.
