A simulación do real no novo libro de Antón Reixa

A finais do ano 2013, durante o Funeral de Estado que a República de Suráfrica rendeu ao recentemente falecido Nelson Mandela, mentres milleiros escoitaban os discursos dos dignitarios mundiais -entre os que se atopaban Barack Obama, François Hollande, David Cameron, Bill Cameron ou George Bush, entre outros- un home negro con traxe formal, supostamente un intérprete que traducía á linguaxe de signos. Porén, os que coñecen esta lingua, decatáronse de que o home era un falsario: estaba inventando os seus propios signos, axitando as mans pero sen que os seus xestos tivesen sentido ningún. A partir daquela anécdota, o filosofo esloveno Slavoj Žižek escribiu un artigo no que interpretaba aquel episodio como un exemplo do engano da política internacional. "O que os líderes mundiais celebraban era o aprazamento exitoso da verdadeira crise que estalará cando os pobres e negros sudafricanos se convertan efectivamente nun axente político colectivo. Eran o Ausente ao que Jantjie [o falso intérprete] facía sinais, e a súa mensaxe era: aos dignitarios realmente non lles importas ti. A través da súa falsa tradución, Jantjie fixo palpábel a falsidade de toda a cerimonia", escribía Slavoj Žižek. Ese episodio de simulación foi o que inspirou a Antón Reixa para crear a performance Acción Anakoluto, que resume a perplexidade ante a que o poeta contempla o mundo e que será posta en escena esta quinta feira, 14 de decembro, en Río Lagares, en Vigo. A súa poesía, sempre con vocación performativa, atópase agora con 2ª man, o volume que vén de publicar na editora Chan da Pólvora, e que declara desde un dos seus poemas: A lingua de signos é o morse do silencio. "Sempre traballei moito sobre os paradoxos da linguaxe, pero neste libro fun directamente aos paradoxos da realidade", explica Reixa en conversa con Nós Diario. "Agora perdeuse un pouco a memoria daquel falso tradutor, e quixen recuperar este episodio. Aquel home, que foi contratado para exercer de tradutor de lingua de signos a través dunha axencia, non só era un psicótico, senón tamén un asasino que pasara polo cárcere e que, supoño, estaba na rúa pola súa condición de enfermo mental. E se te fixas, fai uns xestos frenéticos nunha cerimonia solemne transmitida a todo o mundo. É un dos casos máis flagrantes de simulación da realidade que coñezo". Na súa liña de retorcer a realidade para obrigala a mostrar os seus enganos, Reixa vai un paso máis alá e conecta aquel suceso, no que os principais protagonistas eran de raza negra, co primeiro filme sonoro, O cantor de jazz, no que o papel principal é o dun cantante negro que interpreta un actor branco -Al Jonson- coa cara pintada. "Confronto as imaxes do funeral e as do filme coa miña propia versión, maquillado de negro, da linguaxe de signos. Os que estudamos lingüística sabemos que o anacoluto non deixa de ser unha sintaxe fracasada que rompe a concordancia co real". Antón Reixa: a perplexidade como filosofía A outra cara da realidade A raíz warholiana da obra de Reixa móstrase en 2ª man desde o primeiro poema, escrito a partir dunha pintada descuberta ao azar nun polígono industrial da Coruña: "Non odias os luns, odias o capitalismo". "Pareceume unha forma orixinal de reivindicación ideolóxica na que deberiamos estar todos os que pertencemos á maioría social. E o feito de atopala nun polígono industrial creo que lle dá máis valor. Agora non se fala demasiado de loitar contra o capitalismo, pero se cadra, sería máis necesario que nunca volver sobre ese tema". O autor de As ladillas do travesti converte en poema, descontextualizándoos, elementos aparentemente intranscendentes dunha realidade ante a que se mostra perplexo, e ao tempo fascinado, como ante a visión recorrente dun home vestido de azul que durante meses, e á mesma hora, pasaba todos os días diante da súa casa con paso apurado e cuns auriculares. "Supoño que daba eses paseos por algún tipo de problema de saúde, pero chamábame a atención que sempre ía vestido de azul, con roupa distinta pero sempre desa cor. E imaxinei que o que escoitaba polos auriculares era a súa propia respiración de ortiga, como lle chamo eu á respiración dos asmáticos coma min. O curioso do caso é que algunha vez me crucei con el e nunca me devolveu o saúdo". A perplexidade como arma Beleza contemporánea Reixa é un observador da realidade que transforma en poema o cotián, pero que, ao tempo, desvela ese plano que permanece oculto e no que se agochan as trampas ideolóxicas que marcan as vidas dos individuos (os acontecementos non suplantan os procesos históricos, escribe). A sobreinformación, a invasión do dixital (temporais de uns e ceros), a medicalización permanente e outros trazos dunha contemporaneidade completamente disfuncional están presentes nos versos de 2ª man. "Eu rexeito de forma militante os lugares comúns da poesía, son antripetrarquista case até o hooliganismo. Unha gran parte da literatura está formada por tópicos absurdamente románticos, dun romanticismo que procede dunha visión do amor case psicótica", proclama. E, non obstante, sabe sinalar onde se localiza a poesía no mundo que nos rodea, como nas miradas perdidas nos móbiles acendidos na noite dunha lavandería pública na que se escoita o ruído do motor dun coche de cando en vez. Case un cadro de Edward Hopper. "É que non sei quen decidiu que un crepúsculo ten que ser poético. A min ponme case de mala hostia. E pola contra, ai son quen de atopar certa beleza en cousas que me rodean, como esas imaxes nocturnas da lavandería pública". E por iso escribe uns versos que protestan contra esa idea do fermoso que conforma unha construción da beleza / tan inútil como paralizante. Rompente: "O experimentalismo é, moitas veces, postureo para simular sintonía coa vangarda" Literatura de segunda man O libro de Reixa, por primeira vez, móstrase, até certo punto, reflexivo coa súa propia escrita. De feito, o título, 2ª man, dá pistas sobre ese principio de autopoética. "As persoas que escribimos poesía sabemos que todo está xa escrito", di. "Collemos anacos de escrita anterior e reordenámolos coa esperanza de atoparlles un novo sentido. E iso acentúase coa idade: imos acumulando lecturas e probabelmente empregamos metáforas e figuras retóricas que lemos nalgures sen lembralo. Eu incluso teño escrito versos que xa escribira e publicara anteriormente, sen recordar a súa orixe".