Lecer e posibilidade festiva

O calendario é unha representación da necesidade histórica do ser humano por controlar o tempo. Os sinais colocados para marcar ese tempo foron as festas. Isto tamén permitiu formar memorias que toman corpo por medio do relato e da transmisión interxeracional. A festividade da Semana Santa, festa que se di do ciclo anual, é unha desas marcas, neste caso unha marca movible. A festa como organizadora do tempo, mais as novas lóxicas sociais transforman os suxeitos celebrantes. Xa non son festas de todos, senón festas para todos. Tradición e turismo Na miña infancia e adolescencia lembro a Semana Santa como un tempo gris e aburrido, no que a asistencia aos cultos relixiosos era obrigatoria. O domingo de Ramos íamos cunha póla de oliveira e había rivalidade por quen a levaba máis grande e decorada. Logo gardábanse nas casas para bendicir con ela, ben un animal, ben os froitos a sementar, ou queimábase para afumar algo que estaba mal, porque se entendía ese fume como bendito. As tardes do xoves e do venres facíanse moi longas, agás o estrondo o xoves ao Gloria nos que repicaban as campás e a rapazada facía soar a carraca, que nós chamabamos "roncha". A televisión, se a había, só puña películas de vidas de santos ou sobre a Paixón de Cristo. A ledicia estaba prohibida e nós eramos, polos nosos pecados, acusados de sermos os culpables de todos os males do mundo. As confrarías impoñen outro xeito de procesionar, máis vistoso e formal, que rompe co anterior, no que os mariñeiros ían vestidos con traxes de augas Á tardiña do sábado íase buscar a auga bendita, necesaria en moitos rituais. O domingo agardábase o presente dos padriños, por norma ovos e rosca, como se falaba de xente que ese día comían unha boa tixolada de ovos fritidos. Un xeito de pór remate á Coresma. Tamén había que levarlle os ovos ao párroco, "pagarlle a oblata". Mais o domingo xa podía haber música e na miña zona era costume ir á romaría do Cristo de Fisterra, hoxe un atractivo turístico máis. Unha festa onde as prácticas rituais tradicionais deron paso a novos modelos de relixiosidade que podemos chamar civil. As procesións desta semana, agás excepcións e case sempre urbanas, non teñen moita tradición no noso país. Agora agroman confrarías coma area. As confrarías introducen novos xeitos de procesionar e un impulso procesional máis estetizante e seguindo modelos dominantes da "Semana Santa andaluza", onde esta festa ten outras funcións sociais. Segundo Mariño Ferro, os capuchóns non aparecen en Santiago de Compostela até comezos da década de 1950. Hoxe atopámolos noutras localidades, como Fisterra onde, "antes", a xente ía detrás das imaxes vestida como todos os días e sen orde algunha, en comunidade. Agora as confrarías, creadas entre 1990 e 2002, impoñen outro xeito de procesionar, máis vistoso e formal, que rompe co anterior xeito no que os mariñeiros, vestidos con traxes de augas e suestes na cabeza, levaron algún tempo unha das imaxes nunha procesión, e se a levaban entre catro, agora van vinte. Sen dúbida, o elemento significativo na festa fisterrá é a representación do Auto de Resurrección no Domingo de Pascua no que as tres Marías acoden a visitar a tumba de Xesús e un anxo anúncialles a súa resurrección. E isto pasa en Fisterra, onde morre o sol. Esta representación está baseada na liturxia medieval ou nos dramas populares, representación que temos que poñer en relación coa imaxe gótica do Cristo, do século XIV. Unha representación que se segue facendo en español. Aquí tamén hai cambios. O loito co que vestían as Marías contrasta coas coloridas e elegantes vestimentas que levan agora. Isto implicou un cambio no diálogo, pois o anxo xa non pregunta por que veñen con manto de loito, senón por que veñen tristes e dolorosas. O loito é menos vistoso. Ritual e tempo de lecer Coinciden estas festas cun tempo de vacacións no que moita xente busca atractivos para visitar e pasar un tempo de lecer. O turismo pode actuar como un poderoso axente de transformación da festa, empezando por confundir tempo de lecer con posibilidade festiva característica da sociedade de consumo e que precisa consumir de xeito abusivo. Para ser atractivo turístico, a festa ten que sufrir un grao de espectacularización e mediatización. O ritual medra, visualmente, porque o que o mira só participa cunha mirada desterritorializada e quen mira actúa sobre o que se ve, modifícao. Polo tanto, a festa non é unha volta a un tempo primixenio. Os rituais de hoxe, aínda que poidan ter unha orixe nun tempo pasado, son produto do tempo presente, mais seguen sendo expresións simbólicas da vida social.