A identidade de xénero vista desde o escenario: "A máscara é unha ferramenta perfecta para representar arquetipos sociais"

"Trátase de saber como se expresan dentro da sociedade as diferentes identidades de xénero, canto hai de máscara, de xogo, e como todos eses códigos están cambiando por mor desta pequena revolución do xénero que estamos vivindo". Rafael Rey Domech, da compañía de teatro Nauta, resume así o que un grupo de persoas voluntarias está traballando no proxecto de investigación escénica financiado polo Fondo de Festivais Europeos para Artistas Emerxentes (Effea) que afonda, desde a linguaxe teatral, na identidade de xénero e mais na diversidade. Nauta dirixe este proxecto para o festival Galicreques, que expande así a súa actividade máis alá da mostra para introducirse no teatro comunitario e reflexionar sobre temas do noso tempo que merecen unha atención algo máis demorada que a que se lle adoita conceder nos medios de comunicación. "Nós entendemos o teatro como un lugar no que se debate sobre temas que preocupan á sociedade do noso tempo e do noso lugar. Temos que pensar sobre os temas sociais que atravesan a actualidade manténdonos afastados do sensacionalismo e dos lugares comúns. Vemos o teatro como unha ferramenta para que a sociedade pense sobre o seu futuro", declara Rey Domech, que xa dirixiu as primeiras sesións nas que as persoas participantes se interrogan sobre os arquetipos ligados á diversidade sexual e a como se expresan e se perciben socialmente. O teatro como ferramenta "A máscara é unha ferramenta que permite liberarse de prexuízos e de estereotipos e comezar a falar libremente do que se sente sobre a identidade", explica Rey Domech. "A dinámica que seguimos é a do xogo. O teatro non deixa de ser un xogo no que simulamos que somos unha persoa distinta. E a máscara resulta unha ferramenta perfecta para representar arquetipos sociais, para entrar neles e ver canto teñen de verdade e canto de finximento. Podemos poñer e quitar unha personalidade e comprender mellor cales son as claves que moven outras persoas. Ao falarmos de identidade sexual, a oposición entre masculino e feminino comeza a matizarse, e a discusión sobre as diferenzas e as interseccións entre ambos comeza a facerse máis interesante". En ocasións, o teatro comunitario emprégase como ferramenta terapéutica, pero este non é o caso do laboratorio dirixido por Nauta Teatro. "Interésanos a representación social dos roles e a revisión dos tópicos: entender mellor unha problemática que protagoniza a actualidade", comenta o director da compañía. Por que desaparece o teatro infantil das programacións do Nadal? Reflexión e compromiso Nese sentido, os participantes no obradoiro acomódanse a esa actualidade. "Desde o principio, déronse dúas direccións moi claras. Por un lado, entrouse na comedia, ou directamente na farsa, na caricatura das masculinidades tóxicas, do prototipo de macho que, en realidade, revela fraxilidade e desorientación. Por outro, as persoas participantes experimentan tamén co drama, cos problemas, moitas veces moi graves, aos que se enfronta a xente para adaptarse ás esixencias dunha sociedade que aínda conserva moitos prexuízos. Iso non se dá soamente entre o colectivo LGTB: recreando unha escena en que unha muller acode a unha entrevista de traballo realizada por un grupo de homes, por exemplo, vimos como hai moitas simulacións que responden a problemas deste tipo. A idea é que poidamos reflexionar en conxunto, que aprendan a detectar comportamentos nocivos". O laboratorio inclúe a colaboración do artista drag Nico Elsker que desde o traballo de Drag Queen axuda a comprender a máscara nun sentido máis amplo, que inclúe o vestiario. "Iso sucede en moitas facetas da nosa vida: vestímonos dunha maneira ou doutra en función das mensaxes que queiramos enviar e das actividades sociais que imos atender. E a expresión do xénero tamén se materializa na elección de vestiario". Nun momento en que se viven moitos síntomas de reacción ante os avances do colectivo LGTB, esta investigación adquire tamén un carácter reivindicativo que se rebela contra calquera signo de involución. "O grupo adquiriu desde o principio un compromiso serio cos avances sociais que se deron neste campo: a denuncia das masculinidades tóxicas ou a condena das accións LGTBfóbicas. E iso faise desde o drama pero tamén desde a comedia, desde a parodia e a sátira. Trátase de reflexionar desde un lugar que evite as tensións coas que normalmente se tratan estes temas, desde un lugar más libre. As persoas que asisten ao laboratorio son moi diferentes e resulta moi gratificante ver como se chega a acordos a través da expresión dramática". Tyler McKechnie: "Co teatro inmersivo, as persoas lánzanse e descobren facetas de si que non coñecían" Levar a reflexión ao público Olaboratorio exporá resultados nunha mostra escénica aberta en diversos espazos de Santiago e Teo. "Non vai ser un espectáculo ao uso, senón unha mostra artística que se comparte para levar a reflexión á sociedade. O teatro debe pór de manifesto as diferentes caras dun debate público, e aquí enfrontámonos coa definición de xénero desde un amplo abano que vai desde a farsa até o poético. Queremos transmitir a nosa visión desde ese ritual que é o teatro", remata Rey Domech.