Francisco Fernández del Riego, 2023

A celebración das Letras Galegas de 2023 acada especial simbolismo coa actualización da figura de Fernández del Riego. O que mormente se debe ao repertorio intelectual do seu legado. Principiando coa propia organización desta efeméride, que botou a andar sesenta anos atrás, por proposta dos académicos Gómez Román, Ferro Couselo e o referido autor de Vilanova de Lourenzá. Conmemorábase, naquela altura, a obra de Rosalía de Castro, ao se cumpriren cen anos da aparición de Cantares gallegos, o libro alboral das letras galegas contemporáneas. Esta exaltación e promoción da literatura e lingua de noso vense inspirando, dende aquel entón, no amplo e variado ronsel creativo de membros da nosa inextinguíbel Alba de Gloria, dado que "a figura elixida deberá ser autora dunha obra relevante en galego e persoa de calidade cultural e humana que mereza propoñerse como exemplo á sociedade galega de hoxe", pode lerse no portal da propia Real Academia Galega (RAG). Así as cousas, diversas son as reedicións e os traballos que poñen en valor a súa figura na actualidade. É o caso dos de Malores Villanueva, Héctor Cajaraville, Perfecto Conde ou Ramón Nicolás. Á obra deste último, denominada co nome do homenaxeado, correspóndelle un acaído subtítulo: Vida e obra dun obreiro do galeguismo. Sintagma que condensa décadas e décadas de traballo dunha traxectoria exemplar. O seu inmenso labor como ensaísta e divulgador -decote atento, como aconteceu no meu propio caso, ás demandas dos máis novos- ofrece como bagaxe unha inxente morea de referencias bibliográficas. Xa sexa isto en forma de libro ou de colaboración en obras colectivas. Se ben é impresionante enxergar a súa faceta como columnista nas cabeceiras da prensa diaria. Por canto se pode seguir unha delongada traxectoria que abrangue nove décadas. Dende os inicios no semanario mindoniense Vallibria deica a fin dos seus días en 2010. Incorporado ao Partido Galeguista ao pouco da súa fundación, a partir da década dos 40 xogou un papel fundamental como ponte entre a Galiza do interior e o exilio franquista A súa pegada Incorporado ao Partido Galeguista ao pouco da súa fundación, a partir da década dos corenta xogou un papel fundamental como ponte entre a Galiza do interior e o exilio franquista. Dende que, en 1963, se inaugurou a Fundación Penzol realizou un ímprobo traballo, gratis et amore, á fronte desta institución que atesoura un riquísimo legado bibliotecario e arquivístico. Instalacións, no centro de Vigo, que hoxe en día conforman a Casa Galega da Cultura, ás que doaría, canda a súa valiosa pinacoteca, os fondos da Biblioteca-Museo Francisco Fernández del Riego. No seo da editorial Galaxia desenvolveu asemade -eis a cita de Ramón Nicolás- un intenso labor: "Solicitaba orixinais prometidos ás persoas que se comprometeran a entregalos, dirixía na imprenta a diagramación, a composición e mais o axuste axeitado das páxinas, mecanografaba orixinais manuscritos, corrixía probas, reconstruía textos enviados por autores noveis, coordinaba libros de autoría múltiple, sostiña correspondencia cos autores, facía envíos, achegábase a correos para remitir libros a particulares e empresas, etc. Igualmente, no seo dos seus labores como editor cómpre salientar un aspecto importante como é o traballo realizado na lingua dos libros publicados, nos que, dalgún xeito, cumpriu un papel fundamental no desenvolvemento do galego denominado 'protoestándar'". Indo máis ao detalle, se relevante foi a súa participación na confección de Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro, decisiva foi a súa influencia para que Álvaro Cunqueiro se reincorporase á creación literaria en galego na posguerra. Foi membro numerario no plenario da Real Academia Galega ao ocupar o posto que deixara Florentino Cuevillas. Entre 1997 e 2001 asumiu a presidencia dunha institución que se encargou de modernizar: alento do ingreso na institución de académicos electos -Xaime Isla, Albalat, Franco Grande, Ramón Lourenzo, Antón Santamarina-, incorporación doutras voces -Xohana Torres, Neira Vilas, Méndez Ferrín-, reforma dos estatutos e do regulamento interno, limitación do mandato a catro anos, redución a trinta da cifra de académicos, apertura de actividades á sociedade. Todas mostras dunha completa xeira na que hai moito para celebrar. Na que, alén da consulta dos seus títulos, se poderían significar outras empresas nas que tomou parte. Como a coordinación das emisións en galego, en 1948, na BBC de Londres -o Galician Programme- ou o Suplemento del Sábado de La Noche, a partir de 1949. Ou mesmo o traslado realizado a Bos Aires, en 1954, da Denuncia diante a Unesco da perseguizón do idioma galego pol-o Estado Hespañol.