Espellismos e esperanzas: memorias escénicas de 2023

Esperanza ou espellismo? Diferentes informes indican o incremento de funcións de artes escénicas así como da asistencia a espectáculos nos últimos dous anos, aínda que este aumento non acabe de igualar as cifras previas á pandemia. A sétima Coxuntura estatística do ámbito cultural, elaborada polo Observatorio da Cultura Galega, confirma esta tendencia positiva pero ofrece datos que poderían estar anunciando unha moderación. Entre outros puntos, o documento sinala que a asistencia ao teatro entre setembro de 2022 e setembro de 2023 aumentou pero presenta unha redución do 60% con respecto a cifras prepandemia. Son os efectos da anunciada nova normalidade onde os valores acaban por presentarse como positivos pero con matices. Os María Casares recuperaron a súa de marzo e continuaron a experimentar a (a)normalidade de non contar cos servizos da televisión pública O 2023 arrincaba con esa sensación de recuperación iniciada en 2022 pero tamén con síntomas de esgotamento das profesionais da cultura. A iniciativa 'Coidar de nós para coidar da cultura', impulsada pola Asociación de Profesionais da Xestión Cultural, era unha proba das necesidades detectadas nese regreso a unha normalidade na que todo se acelerara. Tamén os Premios María Casares recuperaron a súa data habitual do mes de marzo e continuaron a experimentar a (a)normalidade de non contar cos servizos da televisión pública para difundir a gala e, polo tanto, o traballo do sector entre a cidadanía. Centrada na reivindicación dos oficios invisibles de teatro e do traballo nas marxes, a XXVII edición dos premios tivo como gañador o espectáculo As que limpan, da Panadaría, unha referencia indiscutible da escena galega e estatal. Ano de recoñecementos Por outra parte, a danza segue a avanzar con paso firme no ecosistema cultural e social grazas ao traballo constante e determinado das súas axentes e creadoras. Conta disto dá o documento audiovisual O que pode a danza, no que, baixo a coordinación de Natalia Balseiro, se presentan oito experiencias de creación, programación e xestión singulares que conectan a danza coa sustentabilidade e o territorio. Proba do éxito deses proxectos son recoñecementos como o Premio ao Desenvolvemento Rural para Nuria Sotelo pola dirección da Casa Vella de Amiadoso. O 2023 foi tempo tamén para celebrar aniversarios como os vinte anos de actividade centrada na creación contemporánea de Teatro Ensalle e tamén da conmemoración de citas veteranas como os 40 anos da Mostra Internacional de Teatro Cómico e Festivo de Cangas e o 50 aniversario da I Mostra de Teatro Abrente de Ribadavia que nos lembran que onde non hai é preciso actuar, tal e como facía unha das protagonistas do documental A memoria do teatro galego na Transición, dirixido por Tito Asorey. O 2023 tivo tamén boas novas para a dramaturxia galega. Ademais dos novos títulos e voces que incorporaron premios como o V Premio Laudamuco para Vicente Piñeiro por Devólvenos a Xermánico, o XVIII Premio Abrente para Nerea Brey por Manual de patronaxe e o XXI Premio Rafael Dieste para Alberto Ramos por Conxo non restraint, a autoría galega gañou oportunidades de visibilización e recoñecemento co Premio Nacional de Literatura Dramática outorgado a Paula Carballeira por As alumnas e o éxito de público das pezas asinadas por Esther Carrodeguas, nomeadamente Supernormais –tamén finalista dos Premios Max– e Iribarne, que prepara a súa xira galega en xaneiro de 2024. Festivais Pola súa parte, o outono volveu congregar múltiples e diversos festivais de artes escénicas por toda a xeografía galega –FIOT de Carballo, FITO en Ourense, Fóra do Mapa de Ferrol, Galicreques en Compostela ou Fetega en Carballiño– e tamén foi tempo para apreciar o interese que suscita a escena galega con proxectos como a I Mostra de Teatro Galego celebrada en Coimbra ou a participación de Galicia como convidada nos festivais colombianos de Medellín e Manizales coa presenza das compañías Ibuprofeno, Ainé, Elefante Elegante, Fran Sieira Danza e PistaCatro. Precisamente, esta última é a impulsora do VIII D10!, encontro para a formación e a innovación no circo, que constata o papel fundamental que xoga este colectivo no ámbito do novo circo e que lle valeu o Premio da Cultura Galega. O 2023 foi tempo de celebracións e memorias, tempo de ameazas e alertas, de coidados e de ferramentas para pensar a cultura non como elemento de consumo senón como dereito. No 2024, o teatro galego sumará un ano máis cun corpo diverso que se expande e se adapta, que se alía e dialoga co territorio desde a proximidade, que afianza relacións con outras xeografías e que aviva memoria desde un corpo renovado.