Cultura, música e sustentabilidade

A Axenda 2030, aprobada en 2015 pola ONU, é un instrumento que responde á necesidade de reequilibrar os impactos que o crecemento está a causar nos ámbitos medioambiental, social e económico a través de 17 obxectivos que deben rexer os programas mundiais de desenvolvemento nos vindeiros anos. Fóra dunha valoración máis detallada do instrumento, dos seus contidos e virtualidade, parece obvia a necesidade de tomar conciencia dos desequilibrios que ameazan o mundo e de adoptar medidas para deter as consecuencias dun crecemento desenfreado. A adopción dun código ético que garanta a dignidade das persoas, con obxectivos como o fin da pobreza, fame cero, traballo decente, paz ou xustiza, pódese considerar un logro. Mais, aínda que se trata dun instrumento ambicioso, é vago na súa formulación, carece de carácter vinculante e ten como destinatarios non só os Estados e as grandes corporacións, senón tamén a sociedade civil no seu conxunto para o cumprimento dos seus obxectivos e metas. Nesa permeabilidade, os axentes culturais abrazaron con entusiasmo o compromiso coa axenda, na idea de que a acción cultural é unha ferramenta útil para acadar os cambios transformadores que esta impulsa. A cultura sería a viga mestra, o elemento integrador de todo o urdido que propón a axenda. Mais esa idea, lonxe de fortalecer a cultura como ferramenta, provoca o fenómeno da inversión da transversalidade. Os axentes culturais deben asumir nas súas actividades o cumprimento dos obxectivos marcados, mais a cultura non é un obxectivo para o resto das estratexias de desenvolvemento. Sorprende, sendo como é o da cultura un dos sectores con menos músculo dentro dos chamados a promover un desenvolvemento sostible, a ausencia dunha análise crítica. Os festivais de música clásica son minimamente invasivos, cun alto carácter integrador e cun nesgo claramente interxeracional A aplicación da Axenda supón para o sector novas cargas para adaptarse aos estándares que se trata de instaurar coa idea de facer un mundo mellor, o que pode acabar afogando con máis burocracia un sector minifundista, anárquico e pouco competitivo. Desde unha óptica neoliberal, serán os fortes os chamados a sobrevivir. A cultura convértese así (como xa vén sucedendo) en terreo fértil para a proliferación de negocios relacionados coa implementación de estratexias de formación, autorregulación e control no cumprimento da axenda, mentres a cultura, como valor en si mesma, fica esvaecida. Festivais de clásica No ámbito musical, os festivais de música son eventos que poden ter un grande impacto a nivel ecolóxico, social e económico, polo que se impón minimizar os aspectos negativos e potenciar os positivos: consumo enerxético, xeración de lixo, promoción da igualdade ou redución da precariedade. Mais, como dicimos, o compromiso con tales fins implica a asunción de cargas que poden precarizar aínda máis o sector se non se ten presente que a cultura é en si un servizo esencial, que require á vez de apoio. Ao tempo, é evidente que a sustentabilidade dos modelos que imperan no sector debería ser tamén repensada. Polo que respecta á música clásica, sorprendería a cantidade de impactos positivos que dela se derivan se o comparamos co resto das industrias musicais. En xeral, trátase de eventos minimamente invasivos, cun alto carácter integrador das poboacións nas que se desenvolven e cun nesgo claramente interxeracional. Non provocan consumo enerxético, non producen lixo, son respectuosos co medio ambiente e o patrimonio e non promoven modelos consumistas. Polo volume de público e pola precariedade de medios en xeral (aspectos tomados despectivamente como debilidades) os festivais de clásica favorecen dinámicas e valores que poñen a persoa no centro e reforzan os vínculos para unha convivencia harmónica, o que minimiza a posibilidade, por exemplo, de que se produzan ataques discriminatorios, sexistas e mesmo agresións de tipo sexual. Agora ben, existen aspectos pouco sustentables tamén neste ámbito, se ben responden a causas externas á propia natureza dos festivais, e a responsabilidade pasaría polas políticas públicas e non polos microaxentes que operan no sector. A pouca dotación económica provoca irremediablemente precariedade, xa que é inviable a xeración de recursos propios. Habitar na periferia e con pouca comunicación con Portugal obriga á compra de voos con varias escalas para uns artistas que logo non poden xirar pola contorna e racionalizar así o gasto. Son temas que merecerían maior atención. Mais, deixamos aberto o fío da contribución á sustentabilidade, da construción artesanal de instrumentos de música clásica. Daría para outra análise.