Cara a un estatuto do artista?

En 2018, o Congreso dos Deputados aprobaba, por unanimidade, o informe da Subcomisión de Cultura para a elaboración do Estatuto do Artista. O informe demandaba do Goberno a aprobación de medidas urxentes para mellorar as condicións laborais dos creadores e ofrecer un marco xurídico, que permitise ter en conta as especificidades do sector da cultura. Porén, a expresión estatuto do artista pode inducir a engano. Non estamos ante un instrumento normativo que, con afán de completitude, regule os dereitos das persoas traballadoras da cultura. Trátase dun conxunto de recomendacións que precisarán dun posterior desenvolvemento normativo que, até o de agora, se traduciu en reformas parciais de aspectos concretos en materia laboral, fiscal e de seguridade social. O sector semella contento pois, a aprobación do informe foi punto de partida para o inicio de conversas co Goberno e a Administración, que serviron para poñer de manifesto históricas reivindicacións. Certo é que as competencias do Ministerio de Cultura non permiten afrontar a tarefa de confeccionar un estatuto do artista pois, para iso, é precisa a colaboración doutros ministerios con máis peso, competencias e capacidade para facelo. Subsistir como músico As reformas emprendidas permitiron atallar graves problemas que o sector viña padecendo como a compatibilidade das pensións co exercicio da profesión ou a intermitencia, e aplicar rebaixas puntuais nas cotas á seguridade social, nos tipos do IRPF e do IVE. Mais son moitas as políticas que atravesan a actividade artística e iso, unido á excepcionalidade que a caracteriza, remata por xerar gran número de situacións de inxustiza e agravio con respecto ao resto dos traballadores. Desde o punto de vista da técnica lexislativa, o feito do estatuto do artista consistir en paquetes de reformas lexislativas, vén complicar máis unha xa de por si tépeda maraña normativa, en contra do que o principio de seguridade xurídica esixe. Basta dar unha volta polo INSS ou a TXSS para comprobar o descoñecemento que os funcionarios teñen sobre cuestións esenciais das últimas reformas. En definitiva, até o de agora, o estatuto non afrontou reformas de calado, que permitan facer efectiva a igualdade dun sector tradicionalmente marxinado. E ata que punto estas medidas permitirán mellorar a situación das persoas traballadoras da música clásica? Para estas, as opcións de incorporarse ao mercado laboral son practicamente dúas, ser asalariadas dunha orquestra ou institución de ensino ou vivir como músico freelance. Para as primeiras é de aplicación o Estatuto dos Traballadores. Os problemas comezan cando un músico pretende desenvolver unha carreira pola súa conta. O escaso volume de traballo impide pensar sequera en darse de alta como autónomo pois, literalmente, tería que pagar por traballar e iso aínda tendo en consideración as rebaixas que, nas cotas dos autónomos, se veñen de lexislar. O estatuto non afrontou reformas que permitan remover os obstáculos e fagan efectiva a igualdade dun sector marxinado Subsistir como traballador asalariado non parece tampouco unha opción prometedora. O empregador natural dos artistas é a Administración, que é quen contrata xeralmente os seus servizos, mais esta nunca asume a contratación do artista (nin tería probablemente medios para facelo), polo que o músico ten que buscar intermediarios con quen establecer unha relación laboral. A Administración fica liberada de calquera obriga, que se traslada así a un terceiro. Mais o cerne está na precariedade do músico, supeditada ao que o cliente está disposto a pagar, cuns prezos practicamente por debaixo do prezo de custe, que non alcanzan para retribuír ao músico, satisfacer as obrigas laborais e fiscais e ter algo de beneficio. Ademais, o número de concertos necesarios para causar dereito a todas as coberturas que se están a desenvolver é elevadísimo, e o volume de negocio, especialmente na clásica, moi reducido, polo que a solución pasa por compatibilizar ese traballo con outro emprego. Beneficios pendentes Cando se reclaman dereitos laborais para os artistas é preocupante comprobar como se está a perder de vista algo fundamental: sobre quen recaerá a obriga do seu cumprimento? Non estamos a falar dun sector empresarial potente e normalizado que oferta servizos musicais a cambio de prezos que permitan contratar un cadro de persoal fixo. Falamos de músicos contratados puntualmente para servizos dun día, poucos días ao ano e cuns custes de seguridade social enormes, que vai pagar o propio artista e dos que, probablemente, non se beneficiará nunca. Polo demais, de plano quedaron fóra do estatuto cuestións fundamentais para a práctica artística e a seguridade xurídica dos axentes que neste ámbito operan, como a axilidade e racionalidade nas contratacións públicas ou a reforma dun réxime de subvencións pensado para calquera cousa menos para a cultura.