A relación da Galiza cos países lusófonos, tendo a Portugal como referencia inmediata, hai certas carencias estruturais que compre superar. Superación que depende de barios ámbitos administrativos e parámetros institucionais. Ámbitos que carecen dun innovado dinamismo que repare diferencias e contradicións para abrir novas perspectivas de intercambio para coñecernos mais e divulgarnos mutuamente. Quizais sexa este o primeiro imperativo dun novo modelo de relación entre a Galiza e a comunidade lusófona, especialmente coa África de expresión portuguesa e o Brasil.
Neste mundo globalizado, aínda a estatística dos idiomas e das proximidades literarias, contextualizados por bloques de falantes e compostos por millóns de persoas que falan unha determinada lingua. O idioma portugués é un dos mais importantes que se falan no mundo, espallado por catro continentes e considerado como un dos bloques lingüísticos de sólida estabilidade. O idioma galego, ao que concorremos tres millóns de falantes, intervido, degradado e colonizado polo castelán, pertence pola súa orixinalidade e connotación ao bloque lingüístico lusófono e non ao hispano. Se alguén parcela, delimita e contradí esta verdade argumentada cientificamente, que beba das contundencias que nos ofrece o Cancioneiro galaico-portugués e que se ilustre en referentes históricos que nos son comúns a galegos e portugueses. Neste caso, resúltanos prioritario salvar un idioma mediatizado e colonizado. E isto só se fará cando Galiza teña conciencia do valor que ten o noso idioma, como rescate da nosa personalidade nacional e dos esclarecedores atributos esclarecidos na nosa idiosincrasia e, tamén, nos valores da lusofonía, en diversos ámbitos e correspondencias que nos asisten no apelo nacional.
Ante realidades tan concretas e tan necesarias para seguir insistindo de que Galiza é unha nación sen estado, no que é necesario unha reflexión profunda que debemos impor co pragmatismo desa verdade intransferíbel, como é a personalidade e a identidade dos galegos que se manifesta na particularidade do noso idioma. Idioma que é entendido en toda a área lusófona, desde Portugal ate o lonxincuo Timor Leste, pasando polo Brasil e as antigas colonias portuguesas en África e Asia.
Obxectivamente, o noso universo lusófono como pertenza, cada vez mais coñecido e divulgado, precisa que os galegos teñamos como condición concienciadora estas palabras de Fernando Pessoa: “A minha pátria è a língua portuguesa”. Desde o lado galego, cos agravios mais rotundos ás costas que nos vén dos albores do medievo, compre lembrar os seguintes versos do trobador galego, Xohán Airas: “Se mi xustiça non val/ ante rei tan xusticieiro,/ irme hei ao de Portugal”.
Estes versos son para os galegos unha metáfora que revela as sinais identitarias dun pobo desoído; dunha comunidade estábel que precisa de entender ben o significado universal da lusofonía que se concreta na cantiga de Xohán Airas. Un trobador que en poucas verbas abre un interesante debate de aspiracións en rescate. É verdade que temos pendente unha serie de temarios que aínda non teñen sido desenvolvidos polos que aspiramos a que os outros irmáns na lingua e no perfil cultural, temos que trazar innovadoras ideas que concreten un intercambio de traballos de persistente pragmatismo.
