Cando un amigo morre, moitas veces non se sabe ben o que unha debe ou non facer, onde está o espazo que pertence á familia e o espazo das outras persoas. Entre as outras persoas tamén hai surtido como che gustaba escoitar. E sabemos que hai amigas e amigas, amigos e amigos.
A vida tráenos ao mundo e recibimos, a maior parte das veces, unha familia como unha herdanza; co paso dos anos podemos, se o queremos, formar outra; así, herdamos devanceiras e podemos deixar herdanza á descendencia. Mais, ti e mais eu sabemos que hai outra familia, a que se elixe un día, como unha especie de adopción sen papeis, por un sentido do deber ou por querenza. Por iso es o padriño de Sonia, apadriñáchela xa grandiña e sen bauticeiro. Sabemos que o querer é aínda máis libre ca o medo.
Coa nova da túa morte, primeiro tiven unhas ganas de saír correndo para lle dar unha aperta á familia da túa descendencia e, outra, á familia elixida e a dos amigos, amigos. Despois decidín ficar na casa, non tiña sentido, conducir máis de cen quilómetros; había unha galerna que me podía levar polo ar, chovía como chove cando morre alguén a quen queremos, como se todos os fenómenos atmosféricos interpretasen a sinfonía dunha despedida.
Como se do ceu caesen lágrimas. Podería ocorrer algo así. De feito, a chuvia e o vento metéronseme no corazón e chorei, e eu que tiña asumido que ti xa ías marchando, que a túa cabeza comezaba a andar doutra maneira, mentres o corpo te sobrevivía e seguía alentando. Recoñecéchesme cando nos vimos a última vez, mais a túa ollada sempre intelixente, estaba apagada. Alégrome de che ter dado un bico, nas escaleiras que soben para a Porta da Pía. Sei o que quero facer para me despedir de ti, celebrarte, cun viño entre esa familia de querenza e os amigos, amigos: Sonia, Carmela e Alfonso Valiño.
Foi nesa casa nosa, Tapas e viños, onde partillamos a túa Alemaña, do ano en que eu nacín, a do teu regreso no inicio dos setenta, e a miña, xa do século XXI. Eses espazos da memoria, fotografías do álbum que nos vai por dentro da pel. Ti, o emigrante integrado na Alemaña, o mozo agudo coma un allo que dixo que sabía de mecánica, que por iso foi contratado pola OPEL, e foi entón, e non antes, cando aprendiches.
Como aprendiches a lingua do país de acollida, que che abría portas de amizade e doutra vida, non destinada a todo o mundo. Aprenderas do país en progreso e quen alí te rodeou tamén aprendera de ti. Levaches o mellor dese país e do noso. Encantoume falar contigo en alemán, non é fácil esquecer esa lingua, métese na medula.
Tamén me gustaba escoitarte falar con Alexander da estación de tren que paraba no medio da fábrica, do seu Instituto en Rüsselsheim, a vila que crecera cos coches e das cousas que el che contaba que mudaran. Non esquecerei aquela chamada túa a Alemaña para me dicires que non estaba soa, nin despois, cando rotundo decidiras ser tamén o avó do meu fillo e que non facía falta que el o soubese, que ti estabas alí para o que cumprise.
Afirmo coa túa familia que non te esqueceremos nunca. Tentarei levar a Amalia a Alemaña. Celebrarémoste. Celebraremos terte coñecido, brindaremos tamén pola República.
