Na fotografía en branco e negro unha nena agarra con forza o brazo do seu tío Federico. Viste un vestido sen mangas con estampado de rombos, unha babuchas a xogo coas do seu irmán menor, tamén na foto, e ten a boca aberta, un xesto distraído que quedou conxelado para sempre nesa imaxe que poucas máis veces se puido repetir. O tío Federico leva unha camisa negra coas mangas remangadas e sorrí, levemente inclinado cara á súa sobriña. Tío Federico para a pequena Tica, Lorca para todos os demais, foi asasinado polos fascistas o verán seguinte. Tamén o pai de Tica, o alcalde socialista de Granada Manuel Fernández Montesinos.
Daquela Tica tiña só seis anos, pero toda a vida lembrou a voz do autor, da que nunca se atoparon rexistros: "Grave, la voz era grave", lembraba ela, xa anciá, cos problemas na fala que lle deixara unha enfermidade aos catro durante a que o tío Federico fora para ela bálsamo e cómplice. Lembra a xornalista Marta González Novo que a pequena Tica era para o seu tío como a filla que nunca podería ter. Que foi el quen, dende Nova York, escolleu o seu nome xa antes de nacer, intuíndo que sería unha nena. Que a Nova York foi onde ela mesma tivo que emigrar cos sobreviventes da súa familia, o lugar onde leu por primeira vez, demasiado cedo para o entendemento dunha nena, o Romancero gitano. Ninguén lle contou ata moito tempo despois que o seu tío fora asasinado. Así o relatou ela mesma en varias ocasións, Vicenta Fernández Montesinos, Vicentica, Tica, ata que nos deixou este mércores aos 92 anos.
Os titulares contan que marchou Tica, a última persoa viva que chegou a coñecer a Federico García Lorca, pero non é certo. Con ela marcha o único rexistro vivo da súa voz, dos seus xestos, da súa complicidade, a lembranza nítida dunha tenra relación de seis anos. Pero Tica, como todas as que gozamos do privilexio do mergullo no universo dos libros, tivo toda a vida para coñecer en profundidade a Federico. Imaxínoa adolescente de paseo por Battery Place, repasando aqueles versos de Poeta en Nueva York, "Se quedaron solos... Se quedaron solas…". Imaxínoa como me lembro moito máis nova, abrigada nos Seis poemas galegos mentres vexo a Lorca ante a Virxe en Muxía, a Lorca nas augas do Sil, a Lorca pingando pola choiva en Santiago, a Lorca tendéndolle a man a Rosalía e tendéndonola tamén a nós para que non nos esqueza erguernos como fai o sol. Xunto con todo o que só existe nalgún lugar intanxible que vive en nós, a gran maxia da literatura é a memoria.
