O baleiro é un punto xeográfico, ou varios en realidade. É a palabra trampa que nos caeu enriba nos últimos anos como pobo e comunidade, un golpe de pretendida verdade que agocha moito de estratexia e un enorme pouso de resignación. Baleiro ten como punto de pivotaxe o rural, a orixe de todas as cousas. Mentres alguén fala do que morre ou do que está morto ou do que está a morrer de inanición, segundo o grao de honestidade de quen veña, hai en Baleiro quen lembra, respira e existe.
Baleiro é a nonaxenaria que me explica como facía o carbón no monte, de nena, para tratar de encher o verdadeiro oco da súa casa. As carencias que veñen no vulto da humildade. Cóntame como percorría cada día varios quilómetros de aldeas vendendo sacos para os carbuzos. Pero ti sabes o que é un carbuzo?, pregunta burlándose de min, agardando unha resposta que resoará a silencio, e eu acepto a miña propia cura de humildade.
Prefiro falar de baleirado que de baleiro. O baleiro é unha mentira, ou unha falta gravísima á verdade. Negar a quen vive no rural, xulgala, dala por morta, inzala de industria verde, gris, contaminante, escura, darlle a acta de defunción anticipada ou a crónica da súa morte anunciada. Baleirala. Un suxeito activo nunha acción concreta. Todo estruturado nunha única liña recta. O que reside fóra non existe. Si que existe. Non. Existe! Pero está morto… morre… ou vai morrer.
A nonaxenaria aférrase ao fillo, á irmá, á casa, a todo o que construíu coas unllas e os dentes, e agarda que alguén veña falar un pouco durante días, semanas. E non vén ninguén, e ela xa sabe. Os seus porqués, porén, a nós escápannos, ocúltanse tras o baleiro que é baleirado en realidade, agóchannos un modo de vida que podería ser para nós, ou adaptado a nós, pero non, porque todo se nos presenta oco e ermo.
Eu non nacín nunha aldea, tívena sempre na punta das mans. Medrei pensando que sabía de que ían todas aquelas cousas que os avós tiñan gardadas no cabanote, os apeiros, os escritos, tamén os muíños abandonados onde iamos de excursión. De todo iso non sei absolutamente nada. Hai alguén facéndoo desaparecer dende antes de que os avós desapareceran. Agora está aquela muller ríndose de min, e ese riso é tan provocador como certo. Sabe que se todo falla non teño recursos para valerme por min mesma. Haberei de inventalo de novo, cando ela xa non estea. Por iso eu déixoa rir.
