O sistema de benestar galego, en mans privadas: só 20% das residencias e 40% dos centros de día son públicos

Na Galiza boa parte do sistema de atención ás persoas dependentes está concentrado en mans privadas. Así o constata a Memoria Socioeconómica 2022 do Consello Económico e Social (CES), presentada recentemente, e na que este órgano consultivo da Xunta da Galiza toma o pulso á situación da dependencia no país. Galiza fechou 2022 cun total de 409 residencias de maiores, 3% máis que no ano anterior (12 novas residencias), das que máis da metade son privadas (213 residencias; 52%), sendo apenas 22% residencias públicas (90 centros). As outras 106 son de iniciativa social (26%), concepto que engloba desde aquelas sen ánimo de lucro — como a ducia que representa a Asociación Galega de Residencias e Centros de Anciáns de Iniciativa Social Acolle— até outras como pode ser a Fundación San Rosendo, o segundo operador de servizos de xeriatría da Galiza, con máis de 67 centros e ao redor de 3.600 prazas asistenciais. Trátase dunha entidade ligada á Igrexa. A Xunta da Galiza destinou nos orzamentos para o presente exercicio, 2023, perto de 100 millóns de euros para financiar as residencias privadas de maiores. Unhas residencias, segundo o informe do CES, que aglutinan 45% das prazas ofertadas na Galiza: 10.448 dun total de 23.195 prazas. A oferta pública limítase a 5.180, menos da metade que as privadas. Centros de día Unha situación semellante é a que se dá a respecto dos centros de día, "recurso básico no coidado de maiores", como os define o propio Consello Económico e Social. Após un incremento de ao redor de 1% tanto no número de centros como de prazas, a Galiza contaba ao se despedir de 2022 con 247 centros de día que ofertan un total de 9.535 prazas. Ao igual que acontece no caso das residencias, predominan os centros privados, que representan aproximadamente a metade tanto destes equipamentos como das prazas (122 centros e 4.973 prazas ofertadas). A oferta pública é de 106 centros e 3.800 prazas, sensibelmente inferior á privada. Desde 2009, ano da chegada á Xunta do PP de Alberto Núñez Feixoo, na Galiza non se inaugurou ningunha nova residencia pública. Por último, o número de centros de atención a persoas discapacitadas na Galiza é de 259, dos que 23 son de titularidade pública e 236 privados. O tempo medio de agarda para contar coa axuda de dependencia sitúase en 411 días Dependencia En 2022, formalizáronse na Galiza un total de 79.633 solicitudes para acceder ás prestacións do SAAD — Sistema para a Autonomía e Atención á Dependencia— o que representa 4% do total estatal. O ano pasado observouse un incremento do número de solicitudes pendentes de valoración, que pasou das 251 solicitudes en 2021 ás 618 en lista de agarda de valoración en 2022, máis do duplo de aumento (260% máis). No que atinxe ao tempo medio transcorrido desde a solicitude da dependencia até a resolución da prestación, este situouse na Galiza en 364 días, 20 máis que a media de agarda no conxunto do Estado, que é de 344 días. A Galiza é o quinto territorio con maior tempo medio de espera. Eses 364 días de agarda, ademais, supoñen duplicar o máximo fixado por lei. A Lei de Dependencia aprobada en 2006, que vai cara ás dúas décadas de vida, recollía na súa disposición final primeira que "o prazo máximo, entre a data de entrada da solicitude e a de resolución de recoñecemento da prestación de dependencia será de seis meses, independentemente de que a Administración competente estabelecese un procedemento diferenciado para o recoñecemento da situación de dependencia e o de prestacións". Así, o sistema continúa sen atender 3.271 persoas que malia teren a valoración positiva para acceder ás prestacións, aínda non accederon a elas. Hai un descenso a respecto de 2021, mais por cada mil persoas con dereito a prestación na Galiza, hai case 46 desatendidas. En 2022 faleceron na Galiza, segundo os datos do Ministerio de Dereitos Sociais que avanzara Nós Diario o pasado mes de marzo, 357 persoas que figuraban na lista de espera de dependencia, con dereito pendente de prestación. Na veciña Castela e León, as persoas falecidas nesa situación foron 39, malia ter esta comunidade un número de habitantes próximo ao da Galiza. A cifra, en todo caso, supón unha mellora a respecto dos datos de 2021, cando as persoas que faleceron na Galiza á espera da axuda á dependencia foran 470, nun exercicio marcado pola saída da fase dura da pandemia da Covid-19. Galiza sitúase á cola do Estado en investimento público en dependencia Gasto inferior á media Esta análise do CES en relación á situación en materia de dependencia enténdese mellor ao analizar como o gasto público medio anual por persoa potencialmente dependente é na Galiza de 762 euros ao ano, o que supón 36% menos que a media estatal, que se sitúa en 1.193 euros ao ano. É, logo, 431 euros inferior. Comparado co resto de comunidades autónomas, a Galiza sitúase como a terceira co importe máis reducido, só por diante de Canarias (722 euros) e Asturias (690 euros). En canto ao gasto medio anual por persoa beneficiaria dunha axuda de dependencia situouse en 2021 —último exercicio auditado— en 6.758 euros. Só ficou por riba de Castela e León —6.599— e de Andalucía, con 6.653 euros, colocándose máis unha vez por baixo da media estatal, 8.196 euros. A demanda do servizo de axuda a domicilio duplica a media estatal A memoria elaborada polo CES destaca que, en canto ás prestacións de dependencia, aquelas de tipo económico representan 32,1% do total, fronte ao 67,9% das prestacións por servizos. No conxunto do Estado as económicas son 41,3% e 58,7% corresponden a servizos. Entre as prestacións económicas na Galiza, 19,2% destínanse a coidados na contorna familiar (fronte a 29,9% no Estado español). Dentro das prestacións por servizos salienta o elevado peso relativo das de axuda a domicilio, que representa 32,3% do total na Galiza —2.000 novas solicitudes aprobadas en 2022—fronte a só 18,7% de media no Estado; pola contra, servizos como a teleasistencia só supoñen 10,8% no país fronte a máis de 20% de media no Estado. Neste sentido, o Servizo de Axuda ao Fogar (SAF) é un dos elementos chaves e na Galiza atende 26.600 persoas dependentes. A denominada intensidade media —tempo de prestación— é de 44,9 horas mensuais. Trátase da prestación máis demandada e máis empregada, como salienta o Consello Económico e Social. Mais o SAF corre risco de "colapso", algo que advirte desde hai tempo a oposición e a Federación Galega de Municipios e Provincias (Fegamp). O Diario Oficial da Galiza (DOG) publicaba a inicios do pasado mes xuño o aumento da achega da Xunta da Galiza ao SAF a 12 euros a hora para axudar os concellos na prestación deste servizo. Porén, a Administración local alerta de que esa cifra é "claramente insuficiente", pois o custo real por hora abeira os 20 euros, unha cantidade que moitos municipios galegos asumen con "enormes dificultades", segundo a Fegamp.