Relato da construción dun barrio

O mundo urbano foi algo estraño na etnografía clásica galega. Partíase da idea de que éramos un país rural e que foi a xente labrega e mariñeira a que gardara a lingua e outras tradicións que nos identifican e diferencian. Mais nisto tampouco somos exclusivos, pois o mundo urbano non entrou na antropoloxía, como noutras ciencias sociais, até mediados do século pasado. A xénese está na escola de Chicago, mais tamén na etnoloxía francesa e na escola de Manchester con Max Gluckman. Esta chegada tardía á cidade pode deberse tamén ao método etnográfico centrado en comunidades pequenas, entendidas como máis "homoxéneas", fronte á "complexidade" das urbanas. Mais as cidades, aquí e noutros lados, medraban e novas xentes chegaban a elas. E moitos migraban desde o mundo rural. Entendíase que ao asentarse na cidade perdían as súas raíces territoriais, algo que levaba á desintegración da súa orde social e vida cultural, tendo que aprender a vivir con outra xente, diversa e diferente. Logo algúns estudos mostrarían que tamén aparecían novas formas de organización social. Habitar a cidade Coa chegada de novos veciños os problemas sociais medraban. A antropoloxía urbana veu para estudar tamén eses problemas. Pobreza, marxinalidade, violencia, drogas son temas recorrentes nestes estudos, como son formas de exclusión e diferenciación. Igualmente se estudan os cambios que se dan debido aos fluxos do capital global; como se estudan as institucións modernas, como a escola, os centros de saúde ou o asociacionismo. A antropoloxía urbana entendeu que a cidade é un espazo de interacción social e, como os outros xeitos de antropoloxía, estuda a vida social das persoas, neste caso das persoas que viven en cidades. Na idea inicial do barrio de Vite, en Compostela, estaba facer a antítese do 'Ensanche', barriada que un profesor de Arte da USC denominaba 'Estrenche' Hoxe, e en frase xa de onte de Manuel Castells, o estudo da cidade é esencial. No noso país, onde o 40% dos galegos e galegas vivimos nas sete grandes cidades, facendo que as vilas do interior e o rural perdan cada ano poboación e vitalidade social, tamén é esencial estudar as cidades e as súas xentes. Mais para iso a antropoloxía, como ciencia social, ten que consolidarse máis no noso país, ser visible socialmente e sentirse útil. O barrio compostelán de Vite é un dos lugares que está chamando a atención. Sabemos dun grupo de antropólogos e antropólogas do Incipit (CSIC) que estiveron realizando un proxecto neste barrio e hai unhas semanas presentouse un libro do xornalista Joel Gômez, Vite de Compostela. A comunidade (auto-) construída, no que nos relata como o movemento veciñal traballou para que un "polígono de vivendas" pasara a ser un barrio con vida e vida social. É dicir, fala da construción social do barrio. Entre o deseño do proxecto do barrio, polo arquitecto Julio Cano Lasso, e a súa realización pasou un tempo. Tempo no que desaparecen algunhas das ideas plasmadas no proxecto inicial, como diminución das zonas verdes ou non construción de infraestruturas necesarias. Carencias que afectan á vida das persoas que o van habitar. Un barrio con vida Na idea inicial do barrio estaba facer algo como antítese do 'Ensanche', barriada esta que un profesor de Arte da USC denominaba 'Estrenche'. En Vite érguense as casas sobre as leiras e hortas agrícolas, mais non as infraestruturas coas que facer unha mellor vida social e non ser un chabolismo en vertical ou un "polígono". As primeiras familias, das 2000 de cabida, comezaron a chegar a finais da década de 1970 e todas tiñan un elemento común: as dificultades económicas que, xunto a outras carencias, xeraron unha lenda negra sobre ese lugar. Había que traballar para pasar de ser un grupo de casas a ser un barrio. Para iso había que crear servizos, como os colexios, o centro de saúde ou o centro sociocultural, que se crearon desde a loita veciñal e asociativa. Participar en planos a prol da prevención da delincuencia ou da pobreza, facer un xornal de barrio, etc. Como tamén había que ensinar á xente a participar das institucións, como por medio da ANPA, e que foran sabedores de seren usuarios de servizos públicos. Iso fíxoo o movemento veciñal, que foi capaz de ir mellorando a vida no barrio levando adiante numerosas iniciativas, culturais, lúdicas, sociais ou deportivas e chocando moitas veces coas administracións, cando non as tiñan directamente de fronte. A base de moito traballo foi cambiando a mala imaxe do barrio, reivindicando que os seus veciños eran tan legais como os doutras zonas da cidade que non tiñan construída esa mala fama. Aumentaron o orgullo de ser de Vite. Como di unha das persoas entrevistadas no libro "un forte movemento asociativo fai posible que a vida aquí sexa máis agradable".