Practicamente maxia

En ocasións (diría que as máis das veces) transitamos, sen darnos de conta, lugares nos que pasan cousas incribles e sitios nos que se desenvolven actividades que poden chegar a ter unha enorme transcendencia para a nosa vida, tanto a particular como a colectiva. A min tocoume coñecer de preto un deses lugares, dende entón vexo aquelas catro paredes con outros ollos. O traballo das investigadoras e investigadores galegos, de empresas ou organismos de investigación, empeza a facerse máis visible e sabemos de proxectos que situariamos a miles de quilómetros, pero que medran e florecen no país. Quero referirme nesta ocasión a un banco. Un que supón un elemento fundamental do desenvolvemento da investigación biomédica. A súa existencia non é ningún segredo, pero adoita quedar lonxe dos focos. Hoxe quero poñer a mirada no único Banco de Cerebros da Galiza, o do Biobanco do Instituto de Investigación Sanitaria Galicia Sur. O altruísmo das doazóns, a chave para salvar vidas Un "banco de cerebros" é o que parece e o que se entende pola súa denominación: un lugar onde se almacenan cerebros humanos, tanto sans como con patoloxías, a disposición, en préstamo, da comunidade científica do mundo enteiro, para calquera investigadora ou investigador que precise unha mostra para traballar. A maior parte dos cerebros que reciben no biobanco son de persoas que padeceron patoloxías como Alzheimer, encefalopatías e doenzas priónicas, enfermidade de Huntington ou ELA, pero tamén teñen (e precisan) cerebros sans, que poidan servir como control para comparar nas investigacións. Poder traballar con estas mostras é fundamental para o avance da ciencia cara ao tratamento e cura destas enfermidades. As enfermidades neurodexenerativas non teñen un modelo natural animal de laboratorio que as exprese exactamente, polo que as mostras humanas son imprescindibles. Un banco de cerebros é un lugar onde se almacenan cerebros humanos, tanto sans como con patoloxías, a disposición da comunidade científica Falar de extraccións e diseccións ou de mostras de cerebros pode poñernos nun lugar incómodo, por moitos motivos. Ademais de obrigarnos a pensar na morte, o cerebro non é un órgano calquera. Permitídeme que achegue aquí o que eu persoalmente vexo nun banco de cerebros. Vexo un lugar para a esperanza, onde o persoal trata con respecto, consideración e mimo cada mostra. Executa con disciplina e agarimo cada procedemento para a conservación e preparación e fala do seu traballo con ilusión, imaxino que consciente da importancia que ten para a comunidade investigadora e tamén para todos nós. Tamén vexo instrumentos e máquinas que para os meus ollos inexpertos fan maxia. E todo é posible grazas a que houbo xente que tras de si decidiu deixar esperanza para outros. A esperanza de que un día non será imposible. Aí si que hai verdadeira maxia. O demais, é ciencia. A bioética, doazóns e consentimentos Para doar sangue, tecidos ou órganos é necesario recibir información, comprendela e asinar un consentimento informado (que se pode revogar), igual que sucede para someternos a certas probas diagnósticas ou para participar nun ensaio clínico. As doazóns teñen hoxe todas as garantías e o uso que se fará delas está sometido a normativas, controis e comités éticos. Non esquezamos que somos nós, como cidadás e como sociedade, as que poñemos os límites á ciencia e aos seus procedementos. Imos facendo camiño e determinando o que é ética, moral e humanamente aceptable. Traemos leccións aprendidas e casos paradigmáticos, coma o de Henrietta Lacks, a muller das células "inmortais". Henrietta foi diagnosticada de cancro en 1951. Ao serlle extirpadas e analizadas células do seu tumor, observaron que tiñan un comportamento nunca visto: seguían vivas fóra do corpo e medraban en cultivo. Esta liña celular foi bautizada como HeLa (as iniciais da paciente) e foron as primeiras células humanas desenvolvidas nun laboratorio. Eran "inmortais". Non así Henrietta, que faleceu aos poucos meses do diagnóstico, sen saber que as células que lle foron extraídas cambiarían o curso da ciencia. Estas células puxéronse en produción e foron enviadas por todo o mundo, chegando a xerarse toneladas. HeLa foi usada para desenvolver a vacina da polio, medicamentos contra o cancro, o Parkinson ou a leucemia e en máis de 11.000 patentes. Os seus familiares foron informados moito máis tarde e non foi ata a década dos 90 que a comunidade científica recoñeceu o aporte de Henrietta e a familia Lacks. Se queres facerte doante de cerebro, contacta co Biobanco do IIS Galicia Sur biobanco.iisgs@sergas.es.