As mensaxes da sibila que olla a Terra

Devala o solsticio mais Terra aínda ten que achegarse un chisco a Sol, antes de reiniciar a órbita. Achegarse, puxen ben: acadará o perihelio o 2 de xaneiro. Agora transitamos entre as Cuadrántidas, chuvia de estrelas da Noitevella. Engorde van ir abrindo os días e se vén o frío, no Norte saberemos que el non depende da distancia ao sol, senón do ángulo do seu aloumiño. Hai conceptos xeográficos que semellan claros nunha sociedade alfabetizada e dixital, pero a realidade amosa o contrario. Acomodámonos nunha síntese escachada de datos: os fusos horarios dos eventos deportivos mundiais, as catro estacións de todo o planeta ou a paisaxe de consumo vacacional. Temos o mundo no móbil e non o sabemos nomear. Rematada a ESO, demos varias voltas á bóla sen adiantarmos moito. Oportunidades perdidas de gozar co coñecemento comprensivo, que inspira preguntas e funda ideas nas que ancorar nova información. Aulas de Xeografía As docentes trazamos cada ano unha órbita arredor do ensino relevante, o que crea estruturas intelectuais perdurables. Mais nestas semanas, en Galicia detivemos o movemento pendular cara ao cole e fixemos folga. Aínda que somos un dos colectivos menos estimados pola sociedade, paramos por amor ao alumnado, quen merece unha atención digna. Por amor á aprendizaxe, que precisa dun ritmo devagar. Paramos para recuperarmos tempo de traballo fóra da aula e actualización profesional. Non pediamos unha suba salarial. E non conseguimos nada. Por amor, xusto canda a folga, algunhas ensinantes aínda asistimos a unha actividade de formación, convocada polo Departamento de Xeografía da USC. Retos do mundo actual, cambio global e sustentabilidade. Foi un encontro esclarecedor sobre o que ten que seguir a ser a disciplina nas aulas de ESO. Valerià Paül citou a Yi Fu Tuan para lembrar que a Xeografía é o estudo da Terra como casa que sustenta a todos os seres. Xunto con Ángeles Piñeiro –veciña nestas Análises– Horacio García e Miguel Pazos, despregaron novas cartas do mundo, nas que a refronteirización, a hipermobilidade, a consciencia ambiental e os Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable trazan relacións alén os obsoletos mapamundi que confunden a cabeza. Mais a materia que amamos e que axuda a comprender o mundo actual está convertida, na ESO, nun recuncho do terceiro trimestre onde vai parar o que incomoda. As docentes trazamos cada ano unha órbita arredor do ensino relevante, o que crea estruturas intelectuais perdurables Sitúo parte do problema no sistema de acceso ao ensino público. As universidades galegas especializaron campos procedentes do vello conglomerado académico chamado Xeografía e Historia. Quen prepara a oposición enfróntase a 72 epígrafes –descritos para todo o Estado español en 1993 e nunca máis actualizados– dos cales ata 24 pódense considerar propios da Xeografía. Algúns deles comparten a análise histórica do pasado recente. Nos 72 títulos subsisten propostas anacrónicas como o tempo e o clima como condicionantes das actividades humanas, os problemas do terceiro mundo ou os países da Comunidade Europea. Xa en por si, isto dá vergoña. Desde a amplitude de graos que permiten presentarse ao procedemento selectivo, sucede de xeito regular que a futura docente teña como derradeira formación en Xeografía o que cursou en 3º de ESO 10 anos atrás. E o estudo do planeta coma un sistema, por certo eco-glocal, vaise arrecantando ata caer no abismo do non dado polo profesorado que nunca recibiu esta formación. A actualización científica fica para o voluntarismo dos cursos de fin de semana. Aprendizaxe-servizo Os termos Galicia e globalización non figuran na devandita listaxe. En 2023 unha de cada dez crianzas no mundo foron obrigadas a traballar. Corporacións e gobernos protexeron aínda máis o modelo de acaparamento que aparta os seres e ignora o medio. Megacidades opulentas érguense abafando os recursos. Medran valados que deteñen ás persoas pobres mentres autoestradas aéreas, marítimas, dixitais acurtan o desprazamento de alimentos e mercadorías fabricadas insoportablemente lonxe. A migración forzada aumentou en número e causas. E Galicia atópase neste contexto ardente que tamén a condena. Como non imos reparar nestas cuestións no proceso de formación das futuras cidadás? Fronte ao capitaloceno, fomentemos o activismo desde o ensino, propuxo H. García. A Xeografía actual ten a ollada da sibila que esculca o porvir e desvela o segredo. Percibe as pulsións do planeta, denuncia feitos e propón solucións para a casa habitada. Imos ignorar as súas mensaxes? Brindo para que a sabedoría, a innovación e a aprendizaxe-servizo sigan a iluminar as aulas, tamén as de Xeografía.