As matronas e o coidado das mulleres

Pode sorprender, mais o oficio de matrona é ben descoñecido. As matronas poden desenvolver moitas tarefas máis alá do seguimento do embarazo, axuda no parto e na crianza. Entre outras, impartir cursos para fortalecer o solo pelviano e previr a incontinencia urinaria; abordar a menopausa e dar charlas de educación afectivo-sexual con perspectiva de xénero; informar respecto do control da natalidade, métodos anticonceptivos, prevención de enfermidades de transmisión sexual, cancro de cérvix ou de mama e tratamento de disfuncións sexuais; detectar en primeira instancia situacións de violencia de xénero; atender á diversidade sexual ou aportar información cualificada sobre interrupción voluntaria do embarazo. Estas son, entre outras, as funcións recollidas na Carteira de servizos da especialidade de enfermaría obstétrico-xinecolóxica [Matrona] de Atención Primaria de Galicia do Sergas (febreiro, 2022). Arestora, a este colectivo formado por enfermeiras e enfermeiros da especialidade obstétrico-xinecolóxica (matronas) non se lles recoñece a devandita carteira de servizos e tampouco teñen distinción económica co resto da enfermaría. O labor das matronas O gran descoñecemento das diversas tarefas que pode desempeñar unha matrona, a intrusión profesional nas súas funcións por parte de certos sectores do persoal sanitario e a falta de actualización do seu réxime xurídico e sistema retributivo levou hai case dous anos as matronas a expoñer as súas demandas ao conselleiro de Sanidade. E ao non recibir resposta algunha, dirixíronse no pasado mes de marzo á Valedora do Pobo, co mesmo resultado ata o momento. A carteira de servizos en cuestión segue as indicacións do Real Decreto 581/2017, polo que se incorpora ao ordenamento xurídico español a normativa europea relativa ao recoñecemento de cualificacións profesionais, e foi elaborada coa participación de 11 matronas, algunhas delas en representación dos grupos profesionais e sindicais maioritarios na Sanidade: Sindicato de Enfermería e Sanidade (Satse), Confederación Intersindical Galega (CIG-Saúde), Unión Xeral de Traballadores (UXT), Asociación Galega para a Defensa da Sanidade Pública (Agdsp) ou a Asociación Galega de Matronas (AGAM). Segundo o Plan galego de atención primaria 2019-2021 e a Estratexia Sergas 2020, a carteira de servizos é un elemento esencial e debe estar adaptada á realidade do noso país e ao contexto económico e sanitario actual. Vexamos: Galicia conta con 59 comadroas por cada cen mil mulleres en idade fértil, unha taxa catro veces por debaixo do que aconsella a Organización Mundial da Saúde (OMS) (unha matrona por cada 400 mulleres) e que tan só superan, á baixa, dentro do Estado español, as illas Canarias (23) e Asturias (43), se acreditamos nos últimos datos sobre enfermeiras colexiadas publicados polo Instituto Nacional de Estatística (INE) relativos a 2021. Ademais, o déficit de matronas é algo xeneralizado en toda España: a Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE) establece que debería haber 25,9 enfermeiras deste tipo por cada mil nacementos; en España, a taxa cae ao 12,4, pero a situación empeora aínda máis nalgúns territorios como Galicia. Os referidos datos do INE revelan que hai 367 matronas e matrones (só unha ducia) en activo no noso país (A Coruña 122, Lugo 62, Ourense 41 e Pontevedra 142), o que en números absolutos supón que Galicia sexa a sexta comunidade con máis profesionais, malia situarse, en realidade, na última fila cando se fala da taxa por cen mil mulleres en idade fértil. As cifras carrexan unha dobre discriminación para as mulleres do rural, que nalgunhas áreas deben desprazarse moitos quilómetros Por debaixo da media estatal As 59 de Galicia están por debaixo da media española (71) e a gran distancia do País Vasco, en primeira posición con 126 matronas por cada cen mil mulleres. En Galicia as profesionais existentes deben atender 1.394.238 posibles usuarias, o 51,76% da poboación, algo claramente insuficiente, co agravante de que ata o ano 2025 vaise xubilar o 70% das matronas de Atención Primaria, tal e como denuncia a Asociación Galega de Matronas (AGAM), ben coñecedora desta especialidade. Estas cifras repercuten de xeito negativo na Atención Primaria galega, o que carrexa unha dobre discriminación para as mulleres do rural, que nalgunhas áreas deben desprazarse moitos quilómetros para ir a un hospital comarcal co fin de poder acceder aos programas de saúde sexual e reprodutiva do Sergas. Por iso, todos os colectivos e sindicatos do sector opinan que as 46 prazas de matrona ofertadas neste mes de xaneiro pola Consellería de Sanidade seguen a ser insuficientes para garantir a seguridade das embarazadas e dos seus bebés, máis tamén para atender de xeito continuado a saúde sexual e reprodutiva de todas as mulleres en Galicia.